راهبردهای تنوع زیست‌فرهنگی در ذخیره‌گاه زیست‌کره هامون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 دانشیار گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

10.29252/aridbiom.2023.20750.1966

چکیده

در ذخیره‌­گاه­­‌های زیست­‌کره، تنوع زیست‌­­فرهنگی به‌عنوان کلید روابط بین فرهنگ و طبیعت مطرح می­‌شود. استفاده از روش‌­های متفاوت مدیریت راهبردی از جمله SWOT می­‌تواند حفاظت پایدار ذخیره‌­گاه زیست‌­کره را تضمین کند. هدف این پژوهش، کاربرد مدل SWOT در شناسایی راهبردهای ذخیره‌گاه زیست‌کره هامون در جنوب‌شرق ایران است. برای این کار با توزیع 30 پرسشنامه بین کارشناسان منابع طبیعی و محیط‌زیست، عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر تنوع زیست فرهنگی ذخیره‌گاه مشخص شد. یافته­‌ها نشان داد که از بین عوامل داخلی، بیشترین نقطه قوّت و ضعف را به ترتیب وجود گودال­‌های آبی و واقع‌شدن در منطقه خشک تشکیل می­‌دهد. از بین عوامل خارجی، بیشترین امتیاز فرصت و تهدید را به ترتیب مدیریت روابط بین انسان و طبیعت در ذخیره‌­گاه و وابستگی تالاب به منابع آبی خارج از کشور و عدم‌تعهد کشور افغانستان به حق‌­آبه تالاب به خود اختصاص داد. مجموع امتیازات ماتریس­‌های ارزیابی عوامل داخلی 05/3 و عوامل خارجی 71/2 محاسبه شد. این امتیاز برای تهدیدات و ضعف‌­ها 91/2  بوده که بیشتر از امتیاز قوّت­‌ها و فرصت­‌ها 84/2 بوده است. با توجه به امتیاز بالاتر تهدیدات و ضعف­‌ها نسبت به قوّت‌­ها و فرصت‌ها، راهبردهای تدافعی (WT) به عنوان بهترین راهبرد پیشنهاد شد. ارائه طرح حفاظتی بر اساس الگوهای ذخیره‌­گاه­‌های زیست­‌کره، تهیه برنامه مدیریت یکپارچه زیست‌­فرهنگی و هماهنگ در خصوص سیاست­‌ها و تصمیم­‌گیری‌­ها بین دستگاه‌­های اجرایی ذی‌نفع، تهیه و اجرای طرح مدیریت جامع منابع آب به منظور احیای تالاب های هامون و بالابردن آگاهی مردم و جوامع محلی در خصوص ارزش‌های زیست فرهنگی ذخیره‌گاه زیست‌کره هامون از مهم‌ترین راهبردهای تدافعی پیشنهادی بوده است. افزون بر آن، راهبردهای تهاجمی (SO)، رقابتی (ST) و محافظه‌کارانه (WO) نیز در اولویت‌های بعدی ارائه شد. اجرای این راهبردها می­تواند در مدیریت و برنامه‌­ریزی فعلی و آینده تنوع زیست‌­فرهنگی و تصمیم‌­گیری و سیاست­گذاری مؤثرتر ذخیره‌­گاه­ زیست­‌کره هامون کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1]. Abdolvand, M. A., Heidarzadeh, K., & Esfarjani, B. (2013). Empirical investigation of factors affecting the success of the tourism industry in Iran. Management Science Letters, 2(7), 2493-2500. doi: 10.5267/j.msl.2012.07.016
[2]. Abedi, F., & Abedinzadeh, N. (2021). The strategic analysis of the CEPA program by combining SWOT-QSPM techniques in the Amirkalayeh Wetland for protection and sustainable uses. Journal of Natural environment, 74(3), 554-571. doi: 10.22059/jne.2021.326630.2244 [in Farsi]
[3]. Amiri, M. Solmaz, D. & Behbash, R. (2023). Development of conservation management strategies using AHP and SWOT method (Case study: Miangaran Wetland). Wetland Ecobiology Scientific Journal, 14(51), 87-100. [in Farsi]
[4]. Arslan, O., & Deha, E. I. (2008). SWOT analysis for safer carriage of bulk liquid chemicals in tankers. Journal of Hazardous Materials, 154, 901-913. doi: 10.1016/j.jhazmat.2007.10.113
[5]. Bagherzadeh Karimi, M., Mammedov, R., & Fathi Saghezchi, F. (2011). Stakeholder Role Analysis for Integrated Management in Protected Areas (Case Study: Urmia Lake, Iran). Ecopersia, 1(2), 101-110. doi: 20.1001.1.23222700.2011.0.2.4.5 [in Farsi]
[6]. Bahmanpour, H., Lagha, H. A., & Moharamnejad, N. (2012). Identifying environmental potential and natural attraction for ecotourism development from user viewpoint. European Journal of Experimental Biology, 2(3), 616-622.
[7]. Baker, N. J. (2008). Sustainable wetland resource utilization of Sango Bay through Ecotourism. African Journal of Environmental Science and Technology, 2(10), 326-335.
[8]. Bozac, M. (2008). SWOT analysis and TOWS matrix—similarities and differences. Economic Research-Ekonomska Istrazivanja, 21(1), 19–34.
[9]. Bull, J.W., Bryant, C., Baker, J., & Milner-Gulland, E.J. (2015). Developing, Measuring and Communicating the Outcomes of Corporate Biodiversity Strategies, Wild Business Ltd., London, UK, 141, 350–352.
[10]. Burkett, M. (2013). Indigenous environmental knowledge and climate change adaptation. In Climate Change and Indigenous Peoples (pp. 96-118). Edward Elgar Publishing. doi: 10.4337/9781781001806. 00014
[11]. Cameron, L., Courchene, D., Ijaz, S., & Mauro, I. (2019). The turtle lodge: Sustainable self-determination in practice. An International Journal of Indigenous Peoples, 15(1), 13–21 doi: 10.1177/1177180119828075
[12]. David, F. R. (2005). Strategic Management: Concepts and Cases. Pearson Education International, Prentice Hall. 604p.
[13]. Department of Environment Islamic Republic of Iran. (2016). Compilation of the integrated Managmement Plan for the Hamon international Wetland, Tehran, Iran. [in Farsi]
[14]. Duarte, C., Tkin, L.P.E., Helms, M. M., & Anderson, M.S. (2006). The challenge of Venezuela: A SWOT Analysis. Competitiveness Review: An International Business Journal, 16(3-4), 233-247. doi: 10.1108/10595420610818857
[15]. Eagles, P.F.J., McCool, S.F., Haynes C.D.A. (2002). Sustainable Tourism in Protected Areas: Guidelines for Planning and Management. IUCN, Switzerland and Cambridge.
[16]. Farrokhian, F., Hardanian, N., & Dashti, S. (2014). Codification Ecotourism Development strategies of Shadgan International Wetland Ecotourism based on SWOT technique. Journal of Wetland Ecobiology, 7(2), 23-32. [in Farsi]
[17]. Foladi, M., Mahdavi Najafabadi, R., Rezaei, M., & Moslemi, H. (2020). Codification of management strategies for protection and rehabilitation of Jazmourian lagoon using the VIKOR multi-criteria decision model. Ecohydrology, 7(1), 165-182. doi: 10.22059/ije.2020.291492.1231 [in Farsi]
[18]. Ganjali, S., Ghasemi, H., & Hosseini, Q.M.M. (2013). Analysis environmental and strategic of the comprehensive management plan of Urmia Lake watershed. Wetland Ecobiology, 6(22), 41-48. [in Farsi]
[19]. Gazabizadeh, M., Sabzghabaei, G., & Dashti, S. (2019). Analysis and Evaluation of Hour-Al-Azim Wetland Conservation Strategies Using SWOT and QSPM Matrix. Journal of Irrigation Sciences and Engineering, 41(4), 45-59. doi: 10.22055/jise.2017.18614.1345 [in Farsi]
[20]. Ghorbani A., & Pakravan M. (2013). Land use mapping using visual vs. digital image interpretation of TM and Google earth derived imagery in Shrivan-Darasi watershed (Northwest of Iran). European Journal of Experimental Biology, 3(1), 576-582.
[21]. Gottfried, O., De Clercq, D., Blair, E., & Weng X, W.C. (2018). SWOT-AHP-TOWS analysis of private investment behavior in the Chinese biogas sector. Journal of Cleaner Production, 184, 632–647. doi: 10.1016/J.JCLEPRO.2018.02.173
[22]. Helfenstein, J., & Kienast, F. (2014). Ecosystem service state and trends at the regional to national level: a rapid assessment. Ecological Indicators, 36, 11–18. doi: 10.1016/j.ecolind.2013.06.031
[23]. Jalali, M., Taghizadeh, Z., & Shafiee, S.H. (2019). Assessment of Ecological Potentials of Hamoon Wetland for Developing Ecotourism Activities with Swot and AHP Models. Geographical space quarterly, 65, 1-15. [in Farsi]
[24]. Jennifer, K., Strickland-Munro, H. E., & Allison, S.A. (2010). The impacts of tourism on two communities adjacent to the Kruger National Park, South Africa. Annals of Tourism Research, 37(2), 499-519. doi: 10.1080/0376835X.2010.522829
[25]. Kerbiriou, C.H., Leviol, I., Jiguet, F., & Julliard, R. (2008). The impact of human frequentation on coastal vegetation in a biosphere reserve. Journal of Environmental Management, 88(4), 715–728. doi: 10.1016/j.jenvman.2007.03.034
[26]. Kheyri, E., Morovati, M., Neshat, A., & Siahati, G. (2021). Identifying Potentials and Compiling a Strategic Tourism Development Plan Using the Integrated Approach of SWOT and AHP Analysis (Case study area: Oshtorankoh Protected Area). Journal Environmental science and technology, 23(1), 1-16. doi: 10.30495/jest.2020.25382. 3430 [in Farsi]
[27]. Loh, J. & Harmon, D. (2005). A global index of biocultural diversity. Ecological Indictors, 5(3), 321-241. doi: 10.1016/j. ecolind.2005.02.005
[28]. Mafi, L., & Woodley, E. (2010). Biocultural diversity conservation, a global sourcebook. London and Washington, DC: Earthscan. P. 304. doi: 10.4324/ 9781849774697
[29]. Malekian, M., & Tavakoli, H. (2020). Strategic planning for sustainable development in arid lands
(Case study: Kahyaz protected area, Isfahan province). Arid Biome Scientific and Research Journal, 10(1), 126-135. doi: 10.29252/aridbiom.2020.2003 [in Farsi]
[30]. Moharamnejad, N., Rahnamai M.T., & Dorbeiki M. (2013). Development of environmental strategies for sustainable tourism in an Iranian national park. European Journal of Experimental Biology, 3(1), 153-160.
[31]. Moharamnejad, N., & Nourbakhsh, Z. (2016). Developing Sustainable Ecotourism Management in Khoshkedaran National Natural Monument Using AHP and SWOT Methods. Environmental Science and Technology, 18(2), 317-326. [in Farsi]
[32]. Morovati, M., & Akbarian, S. (2017). Strategic Planning of Sustainable Development of Ecotourism
Utilizes the Integrated Model SWOT and ANP (Case Study: Dareh Anjir Wildlife Refuge). Journal Environmental science and technology, 22(11), 159-172. doi: 10.22034/ jest.2020.26237.3520 [in Farsi]
[33]. Negaresh, H., Parwaneh, B., & Mehdinasab, M. (2013). Feasibility of tourism development of Poldokhtar wetlands based on SWOT analytical model. Geographical Perspective Magazine, 8(22), 1-14. [in Farsi]
[34]. Nolte, B. (2004). Sustainable Tourism in Biosphere Reserves of East Central European Countries-Case Studies from Slovakia, Hungary and the Czech Republic. Policies, Methods and Tools for Visitor Management, MMV 2 – Proceedings, 2, 339-346.
[35]. Ohadi, S., Dorbeiki, M., & Bahmanpour, H.  (2013). Environmental strategies of nature tourism in biosphere reserves: A case study of Miankaleh, Iran. European Journal of Experimental Biology, 3(5), 176-182.
[36]. Ordoo, S., & Aufy, F. (2011). Environmental Analysis of the International Wetland of Parishan on the Basis of the SWOT Management Model. Animal Biology Quarterly, 5(1), 1-15. [in Farsi] 
[37]. Ranjbar Dastanai, M., Sirajaldin, F., & Nouri, G. (2021). Adopting appropriate strategies for the development of sustainable nature tourism using SWOT, AHP and ANP models, case study: Gandoman wetland in Chaharmahal and Bakhtiari province. Journal of Wetland Ecobiology, 26, 49-68. [in Farsi] 
[38]. Rapport, D., & Maffi, L. (2010). The dual erosion of biological and cultural diversity: Implications for the health of eco-cultural systems. In: S. Pilgrim, S. and Pretty, J. (Eds.). Nature and Culture: Rebuilding Lost Connections, pp.103-119.
[39]. Ravanbakhsh, M., Abedinzadeh, N., & Haghighi, M. (2021). Environmental assessment of Amirkelayeh International Wetland by SWOT method with ecosystem integrated management plan approach. Journal of Environmental Science Studies, 6(4), 4202-4209. [in Farsi]
[40]. Reyersa, B., Nel, J.L., O’Farrell, P.J., Sitas, N., & Nel, D.C. (2015). Navigating complexity through knowledge coproduction: Mainstreaming ecosystem services into disaster risk reduction. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of USA, 112(24), 7362–7368. doi: 10.1073/pnas. 1414374112
[41]. Sorushnia, S. H. (2018). Strategic planning for the sustainable development of Choghakhor Wetland Conservation area. Geography and human relationships, 2(1), 202-213. doi: 20.1001.1.26453851.1398.2.1. 13.1 [in Farsi]
[42]. Talebi, A., Kalehhouei, M., & Gholamshahi, F. (2022). Application of quantitative strategy decision-making tool in the formulation of strategic management (Case study: Mohammad Abad Ganbaki watershed, Kerman Province). Journal of Arid Biome12(2), 43-56. doi: 10.29252/aridbiom.2023.19593.1917 [in Farsi]
[43]. UNESCO. (2013). Biosphere Reserves–Learning Sites for Sustainable Development, etrieved from: http://www.unesco.org/new/en/ natural sciences/ environment/ ecological sciences/biosphere-reserves.