به‌کارگیری ابزار تصمیم‌گیری راهبرد کمی در تدوین مدیریت راهبردی حوزه آبخیز (مطالعه موردی: حوزه آبخیز محمدآبادگنبکی، استان کرمان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانش‌آموخته دکترای علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.29252/aridbiom.2023.19593.1917

چکیده

امروزه الگوهای جدید برنامه‌ریزی در سطح حوزه آبخیز به‌منظور اجرای طرح‌های مشارکتی جایگاه ارزشمند یافته است. برنامه‌ریزی در حوزه‌های آبخیز با مشارکت و شریک‌قراردادن ذی‌نفعان منطقه در روند تهیه و اجرای طرح‌ها می‌تواند گامی مؤثر در افزایش پایداری منطقه باشد. رویکردهای مشارکتی باید کاملاً در راستای دانش، تجربیات، ارزش‌ها و منافع ذی‌نفعان مختلف باشد. این مطالعه با هدف بهره‌گیری از ادراک و رویکردهای ساکنان حوزه آبخیز محمدآبادگنبکی کرمان به‌منظور یافتن راهبردهای بهینه مدیریت حوضه برنامه‌ریزی‌شده است. مطالعه پیش ‌رو، اهمیت و ضرورت تحلیل SWOT را برای ترکیب ترجیحات ذی‌نفعان در فرآیند تصمیم‌گیری نشان می‌دهد. پژوهش حاضر در سه مرحله، فهرست‌نمودن عوامل درونی (نقاط قوت-ضعف) و بیرونی (فرصت و تهدید)، تهیه ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و خارجی (EFE) و تهیه ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمی (QSPM) انجام‌شده است. نتایج حاصل نشان داد که قطب تولید مرکبات و خرمای مضافتی کشور با وزن 444/0، وجود کانون‌های گردوغبار در منطقه با وزن 198/0، توانمندی تولید برق از سد نسا با وزن 384/0 و اقتصادی تک‌بُعدی مبتنی بر تولید خرما با وزن 247/0 به ترتیب مهم‌ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید منطقه است. توان بالقوه بالای منطقه در ایجاد کارگاه‌های زودبازده تجاری با توجه به شرایط موجود از طریق امکان پرورش زنبور‌عسل با وجود مرکبات، امکان احیای صنایع‌دستی، افزایش تولیدات کشاورزی و گیاهان دارویی، ایجاد گلخانه با کشت آب‌کشت و پرورش ماهی، امکان احیای صنعت دام‌پروری، فراهم‌کردن مراکز بسته‌بندی و فرآوری خرما و مرکبات، مهم‌ترین راهبرد در زمینه‌ فراهم نمودن بازار کار برای جوانان، کاهش فقر اقتصادی و مهاجرت ساکنین را به دنبال دارد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Admasu, S., Mekonnen, A., Kebede, F., Tessema, M., Tefera, Z., & Bayliss, J. (2021). The application of a refined SWOT-AHP based planning and management approach for the conservation of Ethiopia’s protected area systems. Advanced environmental studies, 5(2), 443-451.
[2]. Afkhami, H. (2018). Provide appropriate management strategy using the QSPM-SWOT compilation model with the aim of organizing nomads (Case study: Native tribe of Ghoud of Arab-Taheri Tabas).
Extension and Development of Watershed Management, 6(23):40-49. [in Farsi]
[3]. Alimoradi, M., Talebi, A., & Karimi, H. (2022). Analysis of factors affecting watershed management and providing appropriate management strategy using SWOT model (Doeiraj River watershed area). Extension and Development of Watershed Management, 9(35), 1-10. [in Farsi]
[4]. Bohari, A. M., Wei Hin, C., & Fuad, N. (2013). The competitiveness of halal food industry in Malaysia: A SWOT-ICT analysis. Journal of Society and Space, 9(1), 1-9.
[5]. Baudino, C., Giuggioli, N. R., Briano, R., Massaglia, S., & Peano, C. (2017). Integrated methodologies (SWOT, TOWS, LCA) for improving production chains and environmental sustainability of kiwifruit and baby kiwi in Italy. Sustainability, 9(9), 1621.
[6]. Bull, J. W., Jobstvogt, N., Böhnke-Henrichs, A., Mascarenhas, A., Sitas, N., Baulcomb, C., Lambini, C.K., Rawlins, M., Baral, H., Zähringer, J., Carter-Silk, E., Balzan, M.V., & Koss, R. (2016). Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats: A SWOT analysis of the ecosystem services framework. Ecosystem services, 17, 99-111.
[7]. Chang, H., & Huang, W. (2006). Application of a quantification SWOT analytical method. Mathematical and Computer Modeling, 43, 158-169.
[8]. Daft. R. L. (2009). Management. 9th Edition. Cengage Learning Press. 668 P.
[9]. Duarte, C., Tkin, L.P.E., Helms, M. M., & Anderson, M. S. (2006). The challenge of Venezuela: A SWOT Analysis. Competitiveness Review: An International Business Journal, 16(3-4), 233-247.
[10]. Farrah, J., Felix, R., Greenstein, J-A., Esq, E. H. H., Levin, M., Matsumoto, E., Rosen, J. B., Sappington, C., Schwarting, R. H., and Warren, D. (2001). Best practices, report 3, strategic planning. Foundation for Community Association Research, 1-26.
[11]. Golkar, K. (2005). Tailoring SWOT analytical technique to urban design practice. Soffeh, 15(41): 44-65. [in Farsi]
[12]. Houben, G., Lenie, K., & Vanhoof, K. (1999). A knowledge-based SWOT-analysis system as an instrument for strategic planning in small and medium sized enterprises. Decision Support Systems, 26(2), 125-135.
[13]. Ghorbani, A., Raufirad, V., Rafiaani, P., & Azadi, H. (2015). Ecotourism sustainable development strategies using SWOT and QSPM model: A case study of Kaji Namakzar Wetland, South Khorasan Province, Iran. Tourism Management Perspectives, 16, 290-297.
[14]. Guo, Z., Huang, N., Dong, Z., Van Pelt, R. S., & Zobeck, T. M. (2014). Wind erosion induced soil degradation in Northern China: Status, measures and perspective. Sustainability, 6(12), 8951-8966.
[15]. Karami, F., Panahi, H., & Ghannadi, N. (2016). Prioritizing tourism development strategies in ahar using SWOT-QSPM model. Geographical Journal of Tourism Space, 5(18), 21-42. [in Farsi]
[16]. Khalidi Darvishan, A., Jafarpour, A., Janizadeh, S., Ebrahimi Getkash, Z., Avand, M. Farzi, P., Jafari, F., Ayubi Ayublou, S., & Katbikord, A. (2021). The application of SWOT analysis in the strategic management of watersheds, in new approaches in applied watershed management, written by Sadeghi, S.H.R., Sharifi-Moghadam, A. and Mohsenisaravi, M. 252 pp. [in Farsi]
[17]. Komasi, K., & Rostaei, M. (2014). Strategic Analysis of Improvement of Urban Management in Small Cities (Case Study: Songhor City). Geography and Sustainability of Environment, 4(10): 29-41. [in Farsi]
[18]. Kotler, P., & Armstrong, G. (1994). Marketing management, analysis, planning, implementation, and control, Philip Kotler. London: Prentice-Hall International.
[19]. Ławińska, O., Korombel, A., & Zajemska, M. (2022). Pyrolysis-Based Municipal Solid Waste Management in Poland—SWOT Analysis. Energies15(2), 510.‏
[20]. Motamed Vaziri, B., Khaledan, Sh. (2016). Watershed assessment using SWOT analysis. The 2nd International Earth, Space and Clean Energy Congress focusing on natural resource management, agriculture and sustainable development. Kian plan Danesh Co. Tehran. [in Farsi]
[21]. Narooee, A., Piri, H., & Rigi, M. (2020). Assessment of sustainable use of rangelands through multi criteria evaluation method and SWOT analysis (Case study: Taftan rangelands, Khash city). Rangeland, 14(1), 132-146. [in Farsi]
[22]. Pickton, D. W., & Wright, S. (1998). What's SWOT in strategic analysis? Strategic change, 7(2), 101-109.
[23]. Rajabi, M., Nasiri Khiavi, A., Kalehhouei, M., Mehri, S., Mumzaei, A., Haji, K., Khaledi Darvishan, A. (2021). Prioritization of integrated watershed management approachs proportionate to the number of strengths and opportunities in SWOT analysis. Journal of Watershed Engineering and Management, 13(2), 295-309. [in Farsi]
[24]. Sadeghi S. H., Khaledi Darvishan, A., Vafakhah, M., Moradi Rekabdarkolaei, H., Nasiri Khiavi, A., Rajabi, M. R., et al. (2021). Integrated and Problem-Based Management of the Watershed using Strategic Planning Framework. Journal of Watershed Manaegment Science, 15(52), 63-66. [in Farsi]
[25]. Sahani, N. (2021). Application of hybrid SWOT-AHP-FuzzyAHP model for formulation and prioritization of ecotourism strategies in Western Himalaya, India. International Journal of Geoheritage and Parks, 9(3), 349-362.
[26]. Samadi Tari, Z., Nouri, J., & Arjmandi, R. (2021). Strategic Management of Sustainable Development of Tourism in the Coastal Areas by Using SWOT Model and QSPM Matrix (Case Study: Mazandaran Province). Journal of Environmental Science and Technology, 22(1), 226-245. [in Farsi]
[27]. Sayyad, D., Ghazavi, R., & Omidvar, E. (2022). Appropriate urban infrastructure management strategies against floods from the perspective of passive defense using SWOT and QSPM (Case study: Kashan City). Water and Soil Management and Modeling, 2(1), 42-52. [in Farsi]
[28]. Sumiarsih, N. M., Legono, D., & Kodoatie, R. J. (2018). Strategic sustainable management for water transmission system: A SWOT QSPM analysis. Journal of the Civil Engineering Forum, 4(1), 29-40.
[29]. Talebi, A., Salehpour Jam, A., Kalehhouei, M., & Mosaffaie, J. (2022). The new Approach in the worthy Governance Watershed and Sustainable Development. Extension and Development of Watershed Management, 9(35), 54-60. [in Farsi]
[30]. Tavakoli M, Fathizad H, Hamidian M. (2021). Preparing Strategic Plan for Integrated Watershed Management using SWOT and QSPM (Case study: Meymeh watershed, Ilam province). Journal of Watershed Management Research, 12(24), 13-27. [in Farsi]
[31]. Tahseen, S. Karney, B. (2017). Opportunities for increased hydropower diversion at Niagara: An SWOT analysis. Renewable Energy, 101(1), 757-770.
[32]. Veličkovska, I. (2022). Implementation of a SWOT-AHP methodology for strategic development of a district heating plant in fuzzy environment. Strategic Management27(1), 43-56.
[33]. Wang, G., Mang, S., Cai, H., Liu, S., Zhang, Z., Wang, L., & Innes, J. L. (2016). Integrated watershed management: evolution, development and emerging trends. Journal of Forestry Research27(5), 967-994.
[34]. Yadollahi, P., Hassani, N., Jafari, H. R., Zahrabi, B., Motazavi, A, A. (2020). Management Strategies For Reduce the Consequences of Flood Hazard with the SWOT Analytical Method (Case Study: Hamedan- Bahar Plain). Journal of Watershed Management Research, 11(22), 188-198. ([in Farsi]
[35]. Yavuz, F., & Baycan, T. (2013). Use of SWOT and analytic hierarchy process integration as a participatory decision making tool in watershed management. Procedia technology, 8, 134-143.
[36]. Yazdani, A., Vahabzadeh Kebria, G., Oladi ghadikilaei, J., Mousavi, S. R. (2019). Determining ecotourism potential in Cherat Watershed basin using SWOT model. Journal of Environment Science and Technology, 21(4), 125-139. [in Farsi]
[37]. Yuan, H. (2013). A SWOT analysis of successful construction waste management. Journal of cleaner production, 39, 1-8.‏