بررسی نتایج پنج ساله رویش و زنده‌مانی شش گونه درختی در فضای سبز شهر رباط کریم در شرایط عدم‌قطعیت اقلیمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم زیستی جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 دانشجوی دکتری مدیریت جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

10.29252/aridbiom.2023.19639.1922

چکیده

با توجه به تغییرات اقلیمی در تمامی نقاط کره زمین، یکی از مهم‌ترین ابزارهای مقابله با تغییرات اقلیمی از دیدگاه مدیریتی در سطح منابع طبیعی، آگاهی از میزان سازگاری گیاهان چوبی در شرایط تغییرات اقلیمی است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر عوامل اقلیمی بر سازگاری گونه‌های درختی مورد استفاده به‌منظور جنگلکاری در شهر رباط‌کریم با میانگین یک منطقة خشک در جنوب غربی استان تهران است. برای انجام این مطالعه، پس از تسطیح و آماده‎‌سازی بستر کاشت، در سال 1395 جنگلکاری با گونه‌های دو ساله توت نرک‌، کاج تهران‌، آسمان‌دار‌، زبان‌گنجشک‌، افرای سیاه و اقاقیا در شهر رباط‌کریم انجام شد. در هنگام کاشت، قطر بن، ارتفاع نهال، شادابی برگ‌ها (مطلوب، متوسط و رنگ‌پریده) و سلامت نهال (سالم، نیمه‌سالم، آفت‌زده) اندازه‌گیری شدند. پس از گذشت 6 سال، در سال 1401 نیز دوباره این ویژگی‌­ها اندازه‌گیری شد. روند عناصر اقلیمی شامل بارش، متوسط دما (C°)، متوسط دمای حداکثر (C°)، متوسط دمای حداقل (C°)، متوسط سرعت باد (m/s)، متوسط تعداد ساعات آفتابی از سال 1330 الی 1400 و متوسط تبخیرتعرق مرجع (میلی‌متر) از 1400-1370 نیز بررسی شد. نتایج تجزیه و تحلیل عناصر اقلیمی نشان داد تغییرات اقلیمی به شکل افزایش میانگین دمای سالانه، افزایش حداکثر و حداقل دما، کاهش میزان مجموع بارش سالانه، کاهش میزان سرعت باد و افزایش میزان تبخیر-تعرق مرجع در حال وقوع هستند. از تعداد 150 اصله نهال در هنگام کاشت، در سال 1401 تعداد افرای سیاه به 80 اصله رسیده و تعداد نهال‌های کاج تهران و اقاقیا بدون تغییر خاصی و به ترتیب برابر با  145 و 142 اصله بود. از نظر میزان رویش قطری بیشترین میزان رویش، مربوط به اقاقیا و کاج تهران (به ترتیب با داشتن 09/1 و 05/1 سانتی‌متر در سال) است و کمترین میزان مربوط به گونه افرای سیاه (با داشتن رویش قطری 78/0 سانتی‌متر در سال) بود. از نظر میزان رویش ارتفاعی، بیشترین میزان مربوط به آسمان­دار و توت نرک به ترتیب با 45/0 و 42/0 متر و کمترین میزان مربوط به افرای سیاه با 14/0 متر در سال بوده است. بررسی افزایش سطح تاج پوشش حاکی از آن است که بیشترین رشد در این مورد مربوط به کاج تهران و آسمان دار به ترتیب با افزایش 16/0 و 1/0 مترمربع و کمترین رشد مربوط به افرای سیاه با افزایش 018/0 متر مربع در سال است. نتایج آزمون ANOVA برای مقایسه وضعیت درختان از نظر درجات خشکیدگی گونه‌های مورد مطالعه در سال 1401 نشان‌دهنده معنی‌دار بودن اختلاف میانگین‌ها با احتمال 95% در گروه‌های مورد مطالعه است. براساس نتایج این تحقیق، گونه‌های کاج تهران و اقاقیا بیشترین سازگاری و عامل‌های سلامتی و زنده­مانی را نشان دادند.

کلیدواژه‌ها


[1]. Asgari, M., Javanmiri Pour, M., Etemad, V., Liaghat, A. & Zare, S. (2021). Estimation of water requierments of Acer negundo and Pinus eldarica medw in field and green house (Case Study: Robat Karim Town). Iranian Journal of Soil and Water Research, 52 (10), 2581-2594. (in Farsi).
[2]. Asgari, M., Javanmiri Pour, M., Etemad, V., Liaghat, A. & Eskandari Rad, A. (2022). Morphological characteristics of Fraxinus rotundifolia mill, Morus alba and Acer negundo saplings under water stress in greenhouse and field in Robat Karim. Iranian Journal of Environmental science, 20 (2), 1-18. (in Farsi).
[3]. Attarod, P., Rostami, F., Dolatshahi, A., Sadeghi, S.M.M., Zahedi Amiri G. & Bayramzadeh, V. (2016). Do changes in meteorological parameters and evapotranspiration affect the declining oak forests of Iran.? Journal of Forest Science, 62 (12), 553–561. (in Farsi).
[4]. Attarod, P., Salimi, H. & Bayram Zadeh, V. (2021). Climate change guide for forest managers, the first ed. Tehran University Jihad Press. 163 p. (in Farsi).
[5]. Azizzadeh, J., Ahmadi, H., Baaghideh, M. & Entezari, A. (2020). Whether climate change is an opportunity or a threat? Evaluation of potential climate change on tropical trees of Iran, Case Study: Palm Dates. Journal of Climate Research. 10 (40), 61-80. (in Farsi).
[6]. Banihashemi Dehkordi, S.N., Bakhtiari, B., Qaderi, K. & Ahmadi, M.M. (2022). Application of shuffled frog leaping algorithm for calibration of several solar radiation models with the aim of improving the accuracy of estimating reference evapotranspiration in two climatic samples of Iran. Iranian Journal of Irrigation and Drainage. 16 (2), 367-279. (in Farsi).
[7]. Bowman, W. & Hacker, S., (2021). Ecology. Fifth ed. Oxford University Press. 1107 p.
[8]. Crous, K., (2019). Plant responses to climate warming: physiological adjustments and implications for plant functioning in a future, warmer world. Am J Bot., 106(8): 1049-1051.
[9]. FAO, (2022). The state of the worlds forests, Forest pathways for green recovery and building inclusive, resilient and sustainable economies.
[10]. Fazlollahi Mohammadi, M., najafi, A., Soleimani, A., Ezati, S. & Sepahvand A. (2014). Selection of the most suitable species in order to forestation in southern Zagros forests using AHP & TOPSIS techniques. Ecology of Iranian Forest, 2 (4): 45-55. (in Farsi).
 [11]. IPCC (2014). Mitigation of climate change. IPCC Fifth assessment report. Intergovernmental panel on climate change.
[12]. IPCC (2019). Climate change and land, An IPCC special report on climate change, desertification, land degradation, sustainable land management, food security, and greenhouse gas fluxes in terrestrial ecosystems.
[13]. IPCC (2022). Mitigation of climate change, Mitigation of climate change, IPCC sixth assessment report of the intergovernmental panel on climate change.
[14]. Jafari, M. & Khorankeh, S. (2013). Impact of climate and environmental changes on forest ecosystem's productivity (case study: Galugah). Iranian Journal of Forest and Poplar Research. 21(1), 166-183.  (in Farsi).
[15]. Jozi, F., Iran NeZhad Parizi, M.H., Tazeh, M. & Mousavi, S. (2018). Prioritizing the influence of ecological factors on the selection of suitable species for landscaping in arid areas (Case Study: Dare Gahan Taft). Journal of Environmental Researches. 9 (17), 37-46. (in Farsi).
[16]. Kiai Ziaberi, M. & Jafari, M., (2014). Investigation and consideration of forest tree reaction to climate and environmental changes (Case study: Lavizan forest park). Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology). 27(1), 130-141. (in Farsi).
[17]. Landres, P. B., Morgan, P. & Swanson, F. J. (1999). Overview of the use of natural variability concepts in managing ecological systems. Ecological Applications. 9: 1179-1188. 
[18]. Liu, H., Xu, C., Allen, C.D., Hartmann, H., Wei, X., Yakir, D., Wu, X. & Yu, P.  (2022). Nature-based framework for sustainable afforestation in global drylands under changing climate. Journal of Global Change Biology. 28 (7), 2202-2220. 
 [19]. Meier, E. S., Lischke, H., Schmatz, D. R. & Zimmermann, N. E. (2012). Climate, competition and connectivity affect future migration and ranges of European trees. Global Ecology and Biogeography. 21,164-178.
[20]. Millar, C. I., Stephenson, N. L. & Stephens. S. L. (2007). Climate change and forests of the future: Managing in the face of uncertainty. Ecological Applications. 17, 2145-2151.
[21]. Montwé, D., Isaac-Renton, M., Hamann, A. & Spiecker, H. (2016). Drought tolerance and growth in populations of a wide-ranging tree species indicate climate change risks for the boreal north. Global Change Biology, 22(2), 1-13.
[22]. Noulèkoun, F., Khamzina, A., Naab. J, B., Khasanah N., Van Noordwijk, M. & Lamers, J.P.A. (2018). Climate change sensitivity of multi-species afforestation in Semi-Arid Benin. Journal of Sustainability. 10(6), 19-31.
[23]. Palik, B., D'Amato, A., Franklin, J. & Johnson, K. (2020). Ecological silviculture foundations and applications. Waveland Press. 343 p.
[24]. Pedlar, J. H., McKenney, D. W., Aubin, I., Beardmore, T., Beaulieu, J., Iverson,   L., O'Neill, G. A., Winder, R. S., & Ste-Marie. C. (2012). Placing forestry in the assisted migration debate. BioScience. 62: 835-842.
[25]. Rabiei Sadeghabadi, M., Nouri, O. & Deihimfard, R. (2020). Plant selection for semi-arid urban landscapes with an emphasis on climate change (Case Study: Tehran). Journal of Environmental Science. 18 (1), 219-236 (in Farsi).
[26]. Reyer, Ch., Guericke, M. & Ibisch, P. L. (2014). Climate change mitigation via afforestation, reforestation and deforestation avoidance: And what about adaptation to environmental change?. Journal of New Forests. 38(1):15-34.
[27]. Song, Sh., Xu, D. & Zhang, X. (2022). Afforestation subsidy determination for Haloxylon ammodendron (C.A.Mey.) Bunge in China based on Cost–Benefit analysis. Journals of forests. 13 (497): 2-13.
[28]. Stringer, J. W., Kimmerer, T. W., Overstreet, J. C. & Dunn, J. P. (1989). Oak Mortality in eastern Kentucky. Southern Journal of Applied Forestry. 13, 86-91.
[29]. Sturrock, R., Frankel, S., Brown, A., Hennon, P., Kliejunas, K., Lewis, J., Worrall, J. & Woods, A. (2011). Climate change and forest diseases. Journal of Plant Pathology. 60 (1), 133-149.
[30]. Xiao, J., Eziz, A., Zhang, H., Wang, Z., Tang, Z. & Fang, J. (2019). Responses of four dominant dry land plant species to climate change in the Junggar Basin, northwest China. Ecology and Evolution. 9 (23), 13596-13607.
[31]. Zahedi Amiri, Gh. & Zargham, N. (2015). Carbon sequestration in terrestrial ecosystems, First ed. University of Tehran publication, 500 p. (in Farsi).