بررسی عوامل ساختاری و انگیزه‌های موثر در ایجاد آتش‌سوزی‌‌های جنگل‌ها و مراتع در بوم‌سازگان نیمه خشک زاگرس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای علوم جنگل و کارشناس جنگل، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کرمانشاه، ایران

2 دانشجوی دکترای حشره‌شناسی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، تهران، ایران

3 دکترای اقلیم شناسی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کرمانشاه، ایران

10.29252/aridbiom.2022.18321.1888

چکیده

آتش‌سوزی بخش جدایی‌ناپذیر از بسیاری از بیوم‌های زمینی و یکی از عوامل اصلی آسیب در طبیعت است. هدف از مطالعه حاضر بررسی عوامل و دلایل ایجاد آتش‌سوزی‌ها در دو سال متوالی در بخش میانی ناحیه رویشی زاگرس است. به‌منظور انجام این تحقیق داده‌های کلیه رویدادهای آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی شهرستان گیلانغرب از اواخر اردیبهشت تا اوایل آذر در سالهای 1398 و 1399 ثبت گردید. داده‌ها شامل نام منطقه، نوع عرصه دچار حریق شده (جنگل، مرتع غیرمشجر، مرتع مشجر و جنگل مرتع آمیخته)، علت، تاریخ، ساعت آغاز و ساعت پایان (مدت)، مساحت عرصه دچار آتش‌سوزی شده و موقعیت منطقه به صورت UTM بودند. نتایج نشان داد از نظر فراوانی آتش‌سوزی، میزان حریق در جنگل 11درصد، در مراتع غیرمشجر 8/47 درصد، مراتع مشجر 5/26 درصد و جنگل و مرتع آمیخته 7/14 درصد در سال‌ 98 و در سال 99 میزان حریق در جنگل 50 درصد، در مراتع غیرمشجر 38 درصد، مراتع مشجر 2 درصد و جنگل و مرتع آمیخته 10 درصد بوده است. کمترین و بیشترین میزان سطح سوخته در سال 1398به‌ترتیب مربوط به جنگل (4/9 درصد) و مرتع غیرمشجر (53 درصد) بود. همچنین، کمترین و بیشترین مقدار مساحت سوخته در سال‌ 1399 به‌ترتیب مربوط به جنگل (7 درصد) و جنگل و مرتع آمیخته (6/42 درصد) بود. با توجه به شواهد موجود، به ترتیب 72% و 50% از علل آتش‌سوزی در سال‌های 1398 و 1399 تفرج و اختلاف و نزاع بوده است. مدت زمان کمتر از یک ساعت برای اطفای آتش‌سوزی‌ها دارای بیشترین فراوانی می‌باشد که مقدار آن در سال‌های 1398 و 1399 به ترتیب حدود 36% و 14% می‌باشد. در بین مناطق مشترک دچار آتش‌سوزی شده در هر دو سال منطقه چله به ترتیب با داشتن 12 و 11 مورد بیشترین فراوانی آتش‌سوزی را دارا بود. همچنین، بین عوامل مقایسه شده در سال‌های مطالعه، عوامل انسانی آتش‌سوزی، تحت تاثیر شرایط مختلف در سال‌های 1398 و 1399 دارای اختلاف معنی‌دار با همدیگر بودند. بنابراین به منظور کاهش تعداد آتش‌سوزی‌ها و خسارات ناشی از آن لازم است دلایل و انگیزه‌های عوامل ایجاد حریق برای کاهش و تا حد امکان جلوگیری از احتمال وقوع حریق مورد نظر قرار داده شود.

کلیدواژه‌ها


[1]. Ebrahimi, H., Rasouli, A., and Mokhtari, D. (2018). Investigation of fire risk changes and factors affecting it using the Maximum Irregularity Model, Case Study: Forests and Rangelands of East Azerbaijan Province. Journal of Geography and Biological Hazards Environmental. 25 (25): 57-73. (in Farsi).
[2]. Emami, H., and Shahriari, H. (2019). Quantification of environmental and human factors in the occurrence of forest fires by RS and GIS methods; Arasbaran Protected Areas. Scientific-Research Quarterly of Geographical Information, 28: 35-53. (In Farsi).
[3]. Eskandari, S. (2017). Modeling methods and fire risk assessment in the forests of the world and Iran. Journal of Man and Environment, 42: 91-110. (In Farsi).
[4]. Bagheri, K., Qasemnejad, Y., and Bagheri, M. (2020). Environmental capabilities of Gilan-e Gharb city (with emphasis on development). Daneshvaaran Publications, 170 p. (in Farsi).
[5]. Bradstock, R. A., and Kenny, B. J. (2003). Application of plant functional traits to fire management in a conservation reserve in southeastern Australia. Journal of Vegetation Science, 14: 345–354.
[6]. Flannigan, M.D., Krawchuk, M.A., De Groot, W.J., Wotton, B.M., and Gowman, L.M. (2012). Implications of changing climate for global wildland fire. International Journal of Wildland Fire, 18: 483–507.
[7]. García-Llamas, P., Suárez-Seoane, S., Taboada, A., Quintano, C., Fernández-Manso, A., Fernández-García, V., Fernández-Guisuraga, J.M., Marcos, E., and Calvo, E. (2019). Environmental drivers of fire severity in extreme fire events that affect Mediterranean pine forest ecosystems. Forest Ecology and Management, 433: 24-32.
[8]. Giradin, M.P., Tardif, J.C., Flannigan, M.D., Bergeron, Y. (2006). Forest fir conductive drought variability in the Southern Canadian Boreal Forest and associated climatology inferred from tree rings. Canadian Resources Journal, 9: 275 – 295.
[9]. Janbaz Ghobadi, Gh. (2019). Survey of forest fire risk areas in Golestan province based on fire risk index (FRSI) using technique (GIS). Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 6: 89-102. (In Farsi).
[10]. Jahdi, R., and Arabic, M. (2020). Modeling of fire paths in forest ecotones - grassland of Golestan National Park. Geography and Environmental Hazards, 9: 125-142. (in Farsi).
[11]. Javanmiri pour, M., Valipour, J. (2021). Characteristics of fires in the Zagros forest ecosystem in Kermanshah province (Case study: forests and rangelands of Gilangharb city), Journal of Plant Ecology, 18: 219-246. (in Farsi).
[12]. Manouchehri, F. and Parvin, M. (2019). Study of tourism climate in Kermanshah province using physiological equivalent temperature (PET) and tourism comfort climate (TCI) indices. Quarterly Journal of Natural Geography, 44: 119-138.
[13]. McKenzie, D., Miller, C. and Falk, D. (2011). The Landscape Ecology of Fire, Springer. The Netherlands.
[14]. Meunier, J., Holoubek, N.S., and Sebasky, M. (2019). Fire regime characteristics in relation to physiography at local and landscape scales in Lake States pine forests. Forest Ecology and Management, 454: 117651.
[15]. Mirki, M., Akbarinia, M., Ghazanfari, H., Ezzati, S., and Heidari, A. (2013). Presenting Fire Management Strategies Using Decision Support System in North Zagros Forests (Case Study of Marivan Forests). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 21: 742-755. (In Farsi).
[16]. Mitsopoulos, L., Chrysafi, L., Bountis, D., and Mallinis, G. (2020). Assessment of factors driving high fire severity potential and classification in a Mediterranean pine ecosystem. Journal of Environmental Management, 235: 266-275.
[17]. Moreira, F., Arianoutsou, M., Corona, P., and De las Heras, J. (2012). Post-Fire Management and Restoration of Southern European Forests. Springer. The Netherlands.
[18]. Palik, B., W. D'Amato, A., Franklin, J. and Johnson, K. (2020). Ecological Silviculture, Foundations, and Applications. Waveland Press. The USA. 374 P.
[19]. Pausas, J.G., Llovet, J., Rodrigo, A., and Vallejo, R. (2008). Are wildfires a disaster in the Mediterranean basin? – A review. International Journal of Wildland Fire, 17: 713–723.
[20]. Piñol, J., Terradas, J. and Loret, F. (1998). Climate warming and wildfire hazard and wildfire occurrence in coastal eastern Spain. Climate Change, 38: 345–357.
[21]. San-Miguel Ayanz, J., and Camia, A. (2009). Forest fires at a glance: facts, figures and trends in the EU. In: Birot Y (ed.) Living with wildfires: what science can tell us. A contribution to the Science-Policy dialogue. European Forest Institute, 15: 11–18.
[22]. Stolle, F., Chomitz, K. M., Lambin, E. F., and Tomich, T.P. (2003). Human ecological intervention and the role of forest fires in human ecology. Forest Ecology and Management, 179: 277-292.
[23]. Su, Z., Tigabu, M., Cao, Q., Wang, G., Hu, H., Guo, F. (2019). Comparative analysis of spatial variation in forest fire drivers between boreal and subtropical ecosystems in China. Forest ecology and management, 454: 117669.
[24]. Zarekar, A., Kazemi Zamani, B., Ghorbani, S., Ashegh Moali, M., Jafari, H. (2013). Preparation of spatial distribution map of forest fire risk using multi-criteria decision-making method and geographic information system (Case study: three forest zones in Guilan province). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 21: 218-230. (in Farsi).
[25]. Zumbrunnen, T., Pezzattic, G.B., Menéndezd, P., Bugmann, H., Bürgia, M., Conederac, M. (2011). Weather and human impacts on forest fires: 100 years of fire history in two climatic regions of Switzerland. Forest Ecology and Management, 261: 2188- 2199.
[26]. Zylstra, P. (2011). Forest flammability: modeling and managing a complex system. Ph.D. thesis, School of Physical, Environment and Mathematical Sciences, The University of New South Wales, the Australian Defense Force Academy, Canberra, NSW, Australia.