مروری بر گیاه‌پالایی خاک‌های آلوده به فلزات سنگین در معادن

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 گروه علوم جنگل، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

3 گروه علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

10.29252/aridbiom.2025.21196.1993

چکیده

فعالیت معادن به‌منظور استخراج عناصر با ارزش اقتصادی صورت می‌گیرد که این امر به‌ تخریب اراضی طبیعی و دست‌نخورده منجر می‌شود. به‌دنبال این مسئله بقایای استخراج مواد معدنی به‌دلیل وجود عناصر سمی آلی و غیر آلی بر روی خاک منطقه تأثیر گذاشته و خطرات بالقوه‌ای برای زیست‌بوم‌ها به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک پدید می‌آورد که علت این امر انتشار آلودگی از طریق فرسایش بادی و آبی و محدودیت استقرار گیاه به‌علت تنش‌های محیطی و بادهای پرسرعت است. به‌منظور پاک‌سازی اراضی آلوده به فلزات سنگین، فناوری‌های مختلف ازجمله روش‌های فیزیکوشیمیایی نتایج مطلوبی به‌دنبال دارند. اما این روش‌ها؛ غیر اقتصادی بوده و تولید آلاینده‌های جانبی را به دنبال دارند. در این بین گیاه‌پالایی روشی طبیعی، اقتصادی، سازگار با محیط‌زیست، کاهش پراکندگی و بازگرداندن بستر به شرایط زیستی قابل‌قبول را دارا هستند که با استفاده از گونه‌های گیاهی مقاوم به‌عنوان امیدوارکننده‌ترین روش جهت پالایش آلاینده‌ها در اطراف معادن انجام می‌گیرد. از طرفی با توجه به‌ اینکه بقایای معدن حاوی غلظت بالایی از فلزات هستند که غیرقابل تجزیه زیستی است، فناوری‌ گیاه‌پالایی به‌عنوان راه‌‌حل مناسب به‌منظور رفع آلودگی این اراضی به‌شمار می‌آید. در نوشتار موجود پیشینه و مفاهیم، کاربردها و فرایندهای گیاه‌پالایی، فلزات سنگین و ویژگی‌ها و اثرات آن‌ها برگیاهان، واکنش گیاهان مختلف به فلزات گوناگون و فرایندهای جذب و انتقال آن‌ها، ویژگی‌های گیاهان مقاوم و نقش آن‌ها در گیاه‌پالایی و گیاهان فراانباشت‌کننده به‌طور جامع مورد‌بحث قرار گرفتند. نتایج تحقیقات انجام‌شده، نشان داده است که بیشتر فلزات، اثرات نامطلوب بر گیاهان داشته و ریخت‌شناسی آن‌ها را تغییر می‌دهند و گیاهان بومی پتانسیل بهتری در گیاه‌پالایی خاک معادن دارند. لذا پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آینده به‌منظور پاک‌سازی اراضی آلوده به فلزات سنگین در اطراف معادن، گیاهان بومی، سازگار و مقاوم با شرایط مناطق مورد‌توجه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات