مقایسه شاخص‌های SPI، PNPI، RAI و SIAP در تحلیل شرایط خشکسالی هواشناسی حوزه آبخیز زهره-جراحی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان

2 دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان - ایران

3 دانشگاه کاشان

10.29252/aridbiom.2025.22482.2036

چکیده

خشکسالی یک پدیده رایج آب و هواشناسی و یک خطر جهانی فراگیر است. با تغییر اقلیم این احتمال وجود دارد که رویدادهای خشکسالی شدیدتر و مکرر شوند. بنابراین پایش موثر خشکسالی حیاتی است. در این مطالعه پدیده خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص‌های بارش استاندارد شده (SPI)، شاخص درصد از نرمال بارش (PNPI)، شاخص معیار بارش سالانه (SIAP) و شاخص ناهنجاری بارش (RAI) مورد بررسی و پایش قرار گرفت. به این منظور از داده‌های بارندگی شش ایستگاه‌ باران‌سنجی موجود در حوضه در دوره آماری 25 ساله استفاده شد. به منظور بررسی روند خشکسالی هواشناسی بر اساس شاخص SPI از آزمون ناپارمتریک من-کندال بهره گرفته شد. سرانجام، توزیع مکانی شدیدترین مقادیر خشکسالی هواشناسی در سطح حوضه با استفاده از روش‌ زمین آماری وزن‌دهی معکوس فاصله (IDW) در محیط ArcGIS تهیه گردید. نتایج شاخص SPI حاکی از اینست که ایستگاه چرام با کمترین میزان SPI برابر با 94/3- بود دارای شدیدترین خشکسالی هواشناسی در طول دوره مورد بررسی بوده است که مربوط به آبان ماه سال 1387 می‌باشد. فراوانی وقوع خشکسالی بر اساس این شاخص حاکی از آن بود که در همه طبقات خشکسالی اتفاق افتاده است. همچنین روند خشکسالی بر اساس شاخص SPI، حاکی از تشدید خشکسالی در منطقه بوده و این روند در ایستگاه‌های سرفاریاب، امامزاده پهلوان، تنگ پیرزال و کوشک ضرغام آباد در سطح اطمینان 95 درصد معنی‌دار است. شاخص PNPI نشان داد که فراوانی طبقه خشکسالی بسیار شدید در منطقه بیشتر و بالاترین میزان آن مربوط به ایستگاه فشیان برابر با 33/58 درصد بوده است. بر اساس شاخص RAI نیز ایستگاه‌های سرفاریاب و امامزاده پهلوان با فراوانی برابر 47/46 درصد، دارای بالاترین فراوانی وقوع خشکسالی هواشناسی با طبقه بسیارشدید در حوزه می‌باشند. حاصل از شاخص نرمال بارش سالانه (SIAP) بیانگر وقوع خشکسالی در سال آبی 1387-1386 در اغلب ایستگاه‌های حوضه می‌باشد. همچنین بیشترین دوره تداوم خشکسالی ایستگاه‌های منطقه بر اساس هر سه شاخص 1 ساله بوده است. بر اساس نتایج بدست آمده از شاخص‌‌ها، خشکسالی هواشناسی در منطقه رخ داده و جهت جلوگیری از اثرات آن در آینده موضوع مدیریت منابع آب در منطقه لازم و ضروری است.

کلیدواژه‌ها