بررسی تأثیر عوامل بوم‌شناختی بر پراکنش و صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی و صنعتی اِسپرک (.Reseda lutea L) در مراتع شهرستان داراب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیارگروه مهندسی طبیعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فسا، فسا، ایران

10.29252/aridbiom.2024.21165.1991

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عوامل بوم‌شناختی بر پراکنش و صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی و صنعتی اِسپرک (Reseda lutea L.)  در مراتع شهرستان داراب انجام شد. دو رویشگاه انتخاب و در هر رویشگاه 2 ترانسکت مستقر و در راستای هر ترانسکت 10 پلات 2×1 مترمربعی برداشت شد. در هر پلات، مشخصه‌های تعداد پایه، تاج‌پوشش و ارتفاع بوته و تعداد 40 نمونه خاک از عمق ریشه‌دوانی گیاه، جهت تعیین ویژگی‌های خاک برداشت شد. به منظور بررسی رابطه صفات مورفولوژیکی، تراکم و پوشش با خصوصیات خاک، از روش‌های چندمتغیره رسته‌بندی استفاده شد. از روش آنالیز افزونگی (RDA) به‌عنوان روش خطی برای رسته‌بندی صفات مورفولوژیکی با عوامل محیطی استفاده شد. تمامی محاسبات آماری برای انجام رسته‌بندی با استفاده از نرم‌افزار CANOCO نسخه 5 انجام گردید. نتایج نشان داد درصد پوشش و تراکم گونه اسپرک به‌ترتیب 27/32 درصد و  8/5 پایه در مترمربع است. میانگین فاکتورهای ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، طول گل‌آذین و تعداد شاخه گل‌دهنده به‌ترتیب 37/55، 65/71، 42/35 و 67/63 سانتی‌متر است. اسپرک در خاک‌هایی متمایل به اسیدی (75/7 -1/6)، با میانگین هدایت الکتریکی 62/0 دسی‌زیمنس بر متر و با میانگین درصد کربن آلی 45/0 پراکنش دارد. میزان پتاسیم از 110 تا 389 میلی‌گرم بر کیلوگرم، میزان فسفر از 6 تا 21 میلی‌گرم بر کیلوگرم متغیر است. اسپرک در دامنه ارتفاعی 1124 تا 1225 متر با میانگین 43/1179 متر پراکنش دارد. ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش بیشتر تحت تأثیر سیلت و کربن آلی خاک و کمتر تحت تأثیر پتاسیم و فسفر خاک قرار دارند. تعداد شاخه گل‌دهنده، تراکم و تاج پوشش بیشتر تحت تأثیر EC خاک و کمتر تحت تأثیر ارتفاع است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر می‌تواند جهت بررسی رشد این گونه در عملیات اصلاح و احیاء مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه مدیران منابع‌‌ طبیعی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1]. Armand, N., & Jahantab, E. (2019). Phytochemical study of essential oil of Smyrnium cordifolium Boiss in different habitats of Boyer-Ahmad city. Journal of Rangeland, 13(1), 39-51. [in Farsi]
[2]. Aynehchi, F., B. Kasiri, M., & Gharanjig, K. (2018). Study and Optimization of Extraction of Dye from Weld with Ultrasonic Waves Assisted Extraction (UAE). Journal of Color Science and Technology, 12(2), 115-124. [in Farsi]
[3]. Dogan, Y., Mert, H., & Akcan, K. (2008). Anatomical studies of Reseda lutea (Resedaceae). Phytologia Balcania, 14(1), 91-95.
[4]. Dogan, Y. (2001). A Study on the autecology of Reseda lutea L. (Resedaceae) distributed in western Anatolia. Turkish Journal of Botany, 25(3), 137-148.
[5]. Forouzeh, M. R., & Heshmati, G. (2017). An Investigation of Some Ecological Characteristic of Carex stenophylla Wahl.. Journal of Plant Ecosystem Conservation, 4(9), 61-76. [in Farsi]
[6]. Ghorbani, A., & Asghari, A. (2014). Ecological factors affecting the distribution of Festuca ovina in Southeastern rangelands of Sabalan. Iranian Journal of Range and Desert Research, 21(2), 368-381. doi: 10.22092/ijrdr.2014.11384 [in Farsi]
[7]. Haghian, I., Ghorbani, J., Shokri, M. & Jafarian, Z. (2009). Determining the contribution of soil and topography characteristics in describing the distribution of vegetation in a part of summer rangeland in central Alborz. Journal of Rangeland, 3(1), 53-68. [in Farsi]
[8]. Hai, S., Qiao, J., Qiuxia, W., Cai, S., Linlin, Z., Yiming, G., Honglin, T., Minhui, L., & Yayu, Z. (2020). Effects of soil quality on effective ingredients of Astragalus mongholicus from the main cultivation regions in China. Ecological Indicators, 114, 69-76. doi: 10.1016/j.ecolind.2020.106296
[9]. Heidari ghahfarrokhi, Z., Tahmasebi, P., & Shahrokhi, A. (2022). The study of morphological traits of Salvia hydrangea DC. ex Benth. Medicinal species along the environmental gradient in semi-steppe rangelands. Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology), 35(3), 592-613. [in Farsi]
[10]. Jafari Haghighi, M. (2003). Methods of soil analysis sampling and important physical & chemical analysis, Nedaye Zoha Press. [in Farsi]
[11]. Jahantab, E., Sharafatmandrad, M., Fatahi, B., Karmi-Borzabad, R., & Afrigan, A. (2014). Investigating of some individual characteristics of the medicinal species of Smyrnium cordifolium Boiss. in Boyer Ahmad region. Journal of Plant Environmental Physiology (Islamic Azad University, Gorgan Branch), 10(39), 55-65. [in Farsi]
[12]. Kharazmi, H., Kalantari, S., Sadeghinia, M., & Ghaneei Bafghi, M. J. (2023). Investigation of Environmental Factors Affecting the Distribution of Calligonum bungei Species in rangelands of Kerman Province. Journal of Rangeland, 17(2), 285-295. [in Farsi]
[13]. Mahmoodi, A., & Gholamipoor Fard, K. (2023). Comparative Phytochemical Analysis of Shirazi Thyme Medicinal Plant (Zataria multiflora Boiss) in Cultivated and Natural Habitats. Journal of Rangeland, 17(2), 232-246. [in Farsi]
[14]. Moghaddam, M. R. (1977). Reseda lutea: A Multipurpose Plant for Arid and Semiarid Lands. Journal of Range Management, 30(1), 71-72.
[15]. Mohammadi-Rad, Z., Sheidai-Karkaj, E., Mofidi-Chelan, M., & Younessi-Hamzekhanlu, M. (2023). The relationship between the morphological traits of the medicinal plant Stachys inflata Benth and environmental factors. Journal of Rangeland, 17(1), 145-164. [in Farsi]
[16]. Monier, M. A. El-Ghani, & Marei, A. H. (2006). Vegetation associates of the endangered Randonia africana Coss. and its soil characteristics in an arid desert ecosystem of western Egypt. Acta Botanica Croatica, 65(1), 83-99.
[17]. Motamedi, J., Sheidai Karkaj, E., Ghasemi, F., & Souri, M. (2018). Ecological, habitat and morphological characteristics of the Ephedra procera C.A.Mey. in the mountain rangelands of Urmia. Journal of Plant Biological Sciences, 10(3), 1-20. doi: 10.22108/ijpb.2018.110216.1086 [in Farsi]
 [18]. Motamedi, J., Ahmadzadeh, N., Alijanpoor, A., & Sheidai Karkaj, E. (2019). Ecological and morphological characteristics of Verbascum speciosum Schrader. in the mountainous rangelands of Sahand. Journal of Rangeland, 13(1), 76-89. [in Farsi]
[19]. Mozaffarian, V. (2007). A dictionary of Iranin plant Names (Latin, English, Persian), Farhange Moaser Publishing. [in Farsi]
[20]. Piri sahragard, H. (2014). Evaluation of statistical models efficiency to predict the distribution of plant Species (Case study: Qum Province Rangelands) [Doctoral dissertation, University of Tehran]. Central library of University of Tehran. [in Farsi]  
[21]. Pirisahraghard, H., & Zarechahouki, M. A. (2016). Classification and Ordination of vegetation in arid and semi arid rangelands Case Study: Rangelands of Hoze sultan and Khalajestan of Qom Province. Watershed Management Research, 29(1), 63-76. doi: 10.22092/wmej.2016.113354 [in Farsi]
[22]. Qiu, K., Xie, Y., Xu, D., & Pott, R. (2018). Ecosystem functions including soil organic carbon, total nitrogen and available potassium are crucial for vegetation recovery. Scientific Reports, 8, 7607. doi: 10.1038/s41598-018-25875-x
[23]. Salehi Ardali, A., Vahabi, M. R., Tarkesh Isfahani, M., Pourmanafi, S., Ghehsareh Ardestani, E., & Farhang, H. R. (2017).  Investigation of environmental factors influence on Gundelia tournefortii L. distribution in Isfahan province. Journal of Applied Ecology, 6(3), 29-41. dx.doi: 10.29252/ijae.6.3.29 [in Farsi]
[24]. Sanaee, A., Zare Chahouki, M. & Heshmati, G. (2021). Comparison of the predictive performance of two species distribution models GAM and GBM for Thymus kotschyanus in Middle Taleghan Rangelands. Journal of Rangeland, 15(1), 1-11. [in Farsi]
[25]. Sheydaye Karkaj, E., Mirdeilami, S. Z., & Akbarlou, M. (2015). Relationship of the most effective soil and management factors with distribution of ecological species groups and calculating their common effect (Case study: Chahar Bagh summer rangelands, Golestan. Iranian Journal of Range and Desert Research, 22(1), 31-46. doi: 10. 22092/ijrdr.2015.13220 [in Farsi]
[26]. Sheidai Karkaj, E., Sabzi, M., Esmaeilpoor, M., & Younessi-Hamzekhanlu, M. (2019). Variation of functional traits of Eremostachys laevigata Bunge. in north west rangelands of Iran. Journal of Rangeland, 13(2), 306-318. [in Farsi]
[27]. Surmen, M., & Kara, E. (2018). Yield and quality characteristics of rangelands which have different slopes in Aydın ecological conditions. Bati Akdeniz Agricultural Research Institute, 35(1), 67-72.
[28]. Vardian, S., Jafarian, Z., Rastgar, S., & Kargar, M. (2021). Evaluation of economic value and environmental factors associated with distribution of Ferula gummosa Boiss in Lar rangeland, Tehran Province. Journal of Rangeland, 15(3), 387-397. [in Farsi]
[29]. Virtanen, R., Oksanen, J., Oksanen, L. & Razzhivin, V. Y. (2006). Broad-scale vegetation- environment relationships in Eurasian high-latitude areas. Journal of Vegetation Science, 17(4), 519-528. doi: 10.1111/j.1654-1103.2006.tb02473.x
[30] Zare, M., Ghorbani, A., Moameri, M., Piri Sahragard, H., Mostafazade, R., Hosseini, Z., & Dadjou, F. (2023). Effect of Environmental Factors on Habitat Prediction of Species Dorema ammoniacum D. DON. in Nadoushan Rangelands, Yazd Province. Journal of Rangeland, 17(1), 66-81. [in Farsi]