ارزیابی روند تغییرات زمانی پوشش گیاهی در کانون گرد و غبار استان خوزستان (مطالعه موردی: منطقه نهال‌کاری شده طویل شهرستان کارون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران.

2 پژوهشگر و ناظر مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

10.29252/aridbiom.2021.16579.1851

چکیده

منطقه نهال­کاری شده طویل به دلیل مجاورت با کانال آبرسانی (کارون به ماهشهر) موسوم به کانال کوت امیر و در دسترس بودن آب مناسب برای آبیاری نهال­ ها، به شیوه ثقلی و حفر فارو آبیاری شد. این تحقیق با هدف ارزیابی روند تغییرات پوشش گیاهی طی چهار سال متوالی (1396 تا 1399) و در دو فصل در منطقه کشت نهال انجام شد. بدین منظور تعداد 5 ترانسکت 100 متری با فواصل 50 متری در منطقه انتخابی به صورت تصادفی سیستماتیک احداث ­شد. در امتداد ترانسکت­ ها در مجموع، 30 پلات ثابت نصب گردید. در دو فصل رویشی بهار و تابستانه نوع و درصد پوشش گونه ­های بومی برداشت شد. با استفاده از نرم­افزارPAST  شاخص­ های غالبیت، یکنواختی و تنوّع گونه ­ای سیمپسون و شانون اندازه ­گیری شد. نتایج آزمون تجزیه واریانس یک طرفه برای بهار سال­های 1396 تا 1399 نشان داد که میان میانگین شاخص­ های درصد پوشش، غالبیت، یکنواختی، شاخص­ های تنوّع سیمپسون و شانون و غنا در سال های متوالی برداشت، اختلاف معنی ­داری وجود دارد. نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد شاخص ­های تعداد گونه، سیمپسون، شانون، یکنواختی، منهینینک و مارگالف در سال دوم نسبت به سال اول افزایش پیدا کردند. همچنین، با توجه به این که میزان معنی‌داری کمتر از 05/0 بوده، بین شاخص ­های غالبیت، شاخص سیمپسون و شانون طی تیر ماه سال­های 1398 نسبت به سال 1397، اختلاف معنی ­دارای وجود دارد، اما بین تغییرات درصد پوشش در دو سال متوالی اختلاف معنی داری وجود نداشت. به طور کلی شاخص ­های تنوّع شانون، سیمپسون در سال پایانی (1399) نسبت به سال آغازی (1396) افزایش چشمگیری داشته و این تغییر در اثر افزایش یکنواختی و غنای گونه­ ای در منطقه بوده است. بهترین گونه‌ها برای اصلاح منطقه بیابانی فوق، اشنان Seidlitzia rosmarinus و شورگز محلیTamarix passerinoides  است. همچنین احداث فارو در کنار چاله­ های کشت نهال سبب تجمّع آب باران و ظهور تدریجی سایر گونه­ های بومی می­ گردد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Abasi, S., Behdarvand, M., Zare, H., Pilehvar, B. & Hosseini, S. M. (2015). Study on Flora, Vegetation Structure and Chorology of Plants in Some Parts of Protected Area of Oshtorankooh, Lorestan Province. Journal of environmental science and technology, 17(1), 126-134 (in Farsi).
[2]. Abdolahi, J., Arzani, H. & Naderi, H. (2011). The investigation of vegetation changes in relation to rainfall variation in Ebrahim Abad rangelands, Yazd province. Watershed management research (Pajouhesh & Sazandegi), 90, 68-77 (in Farsi).
[3]. Akbari, H. & Kalbi, S. (2019). Modeling the diversity of tree species in circular forest forests using GeoEye images (Case study: Sari Gardeshi Series). Journal of wood and forest science and technology, 26(2), 51-62 (in Farsi).
[4]. Akbarzadeh, M. & Mirhaji, T. (2007). Vegetation changes under precipitation in steppic rangelands of rudshur. Iranian journal of range and desert research, 13(3), 222-235 (in Farsi).
[5]. Assadi, M., Maassoumi, A., Khatamsaz M. & Mozaffarian, V. (Ed.). (1988-2018). Flora of Iran, vols. 1–147. Research Institute of Forests and Rangelands Publications, Tehran (in Farsi).
[6]. Azarnivand, H. & Zare Chahouki, M. A. (2011). Rangeland Ecology. University of Tehran, Tehran (in Farsi).
[7]. Baghestani Mybodi, N., Zare, M. T. & Abdollahi, J. (2007). Effects of 2-decade livestock exclusion on vegetation changes in steppe rangelands of Yazd province, Iranian journal of range and desert research, 13(4), 337-346 (in Farsi).
[8]. Bhat, J. A., Kumar, M., Negi, A. K., Todaria, N. P., Malik, Z. A., Pala, N., Kumar, A. & Shukla, G. (2020). Species diversity of woody vegetation along altitudinal gradient of the western Himalayas. Global Ecology and Conservation, 24, 2-17.
[9]. Chamani, A., Tavan, M. & Hoseini, S. A. (2011). Effect of three operation systems of contour furrow, pitting and enclousure on rangeland improvement (Case study: Golestan province, Iran). Journal of rangeland science, 2(1), 379-387 (in Farsi).
[10]. Christopher, A. O. (2020). Comparative analyses of diversity and similarity indices of west bank forest and block a forest of the international institute of tropical agriculture (IITA) Ibadan, Oyo state, Nigeria. International journal of forestry research, vol. 2020, 1-8.
[11]. Dinarvand, M. & Jamzad, Z. (2016). Final report of Recognition plant specimens of Khuzestan province herbarium. Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Ahvaz 176 pp (in Farsi).
[12]. Dinarvand, M., Ejtehadi, H., Farzam, M. & Andarzian, S. B. (2016). A survey on the impacts of environmental factors on biodiversity, and modeling the effects of climate change on certain species distribution in Shimbar protected area, Khuzestan province, SW Iran. Department of Biology. Ph.D. Degree thesis. Ferdowsi university of Mashhad (in Farsi).
[13]. Dinarvand, M., Fayaz, M., Behnamfar, K., Khaksarian, F., Yasreby B. & Arami, S. A. (2021). An assessment of species diversity and vegetation richness indices in two dust centers of Khuzestan province. The Iranian Journal of Biology, 9(4), 73-87 (in Farsi).
[14]. Dinarvand, M., Jalili, A., Ashouri, P. & Hassanzadeh, M. (2021). Species richness and flora of Mishdagh protected area in Khuzestan province. Journal of plant research (Iranian journal of biology), 34(3), 759-771 (in Farsi).
[15]. Dinarvand, M., Keneshloo, H. & Fayaz, M. (2018). Vegetation of dusty place in Khuzestan province. Iran Nature, 3(3), 32-42 (in Farsi).
[16]. Dinarvand. M. & Jamzad, Z. (2020). Plant diversity of Khuzestan and dust sources in the southwest of Iran, with a checklist of vascular plants. Phytotaxa, 434(3), 219-254.
 [17]. Dinarvand, M., Behnamfar, K., Arami, S. A., Alimahmodi, S. & Haidari, K. (2021) Evaluating the trend of vegetation changes using of biodiversity indicators in Bagan area of Khuzestan province. Iranian journal of range and desert research, 28(3), 593-604 (in Farsi).
[18]. Ejtehadi, H., A. Sepehry. & Akafi, H. R. (2008). Methods of measuring biodiversity. Ferdowsi university of Mashhad, Publication no. 530 228 pp (in Farsi).
[19]. Fahimipour, E., Zarea Chahooki, M. A. & Toobli, A. (2010). Investigation of plant diversity changes with environmental factors in middle rangelands of Taleghan. Watershed Management Research Journal (Pajouhesh & Sazandegi), 87, 32-41 (in Farsi).
[20]. Frid, M. H. (1991). Variability in space and time and the nature of vegetation changes in arid rangelands. In: proceedings of the fourth international rangelands congress. Montpellier, France, vol. 1, 114-118.
[21]. Hassanzadeh, M., Akbarzadeh, M. & Mohamadi, R. (2010). Assesment seasonal change of production and uses of rangelands species in Masjed Solyman-Khuzestan. Final report. Research institute of forests and rangelands, 50 pp (in Farsi).
[22]. Holland, M. & Winkler, M. (2020). Floristic changes in the understory vegetation of mixed temperate New England Freshwater Island forests over a period of 33 years. Plants, 9(1600): 2-18.
[23]. Jahantigh, M. & Pessarakli, M. (2009). Utilization of contour furrow and pitting techniques on desert rangelands: Evaluation of runoff, sediment, soil water content and vegetation cover. Journal of Food, Agriculture and Environment, 7(2), 736-739.
[24]. Kawada, K., Suzuki, K., Suganuma, H., Smaoui, A. & Isoda, H. (2012). Plant biodiversity in the semi-arid zone of Tunisia, Journal of Arid Land Studies, 22 (1), 83-86.
[25]. Moghadam, M.R. (2000). Range and range management. Tehran university press, 470 pp (in Farsi).
[26]. Mozaffarian, V. (1999). Flora of Khuzestan. Research center of natural resources and husbandry of Khuzestan, Ahvaz (in Farsi).
[27]. Noori, S., Sepehry, A., Barani, H. & Fadaie, F. (2018). Floristic studies, life forms and chorotype of plants in the transitional zone of Irano-Turanian and Sahara-Sindian phytochoria in Sistan and Baluchestan Province.Iran. Journal of plant research (Iranian journal of biology), 31(2), 436-452 (in Farsi).
[28]. Rafiee, M., Jankju, M. & Ejtehadi, H. (2014). Plant Functional Types as Indices of Post-Fire Succession in a Semiarid Rangeland. Iranian journal of applied ecology, 3(8), 17-28 (in Farsi).
[29]. Rechinger, K.H. (ed.). (1963–2015). Flora Iranica, vols. 1–181. Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz; vol. 175. Akademische Verlagsgesellschaft, Salzburg; vols. 176–181. Verlag des Naturhistorischen Museums, Wien.
[30]. Sharifi, J., Shahmoradi, A., Nori, A. & Azimi Motam, F. (2018). The study of vegetation dynamics in Moqan rangelands of Ardabilprovince-Iran (Case study: Boran winter rangelands). Iranian journal of range and desert research, 24(4), 719-729 (in Farsi).
[31]. Tolera M., Asfawa, Z, Lemenih, M. & Karltun, E. (2008). Woody species diversity in a changing landscape in the south-central highlands of Ethiopia. Agriculture, Ecosystems and Environment, 128, 52–58.
[32]. Townsend, C. C. & Guest, E. (1974-1985). Flora of Iraq, vols. 3, 4, 8, Baghdad.
[33]. Turkish, S. & Elmas, E. (2018). Tree species diversity and importance value of different forest communites in Yanice forests. Fresenius environment bulletin, 27(6), 4440-4447.
[34]. Van der Maarel, E. (2005). Vegetation ecology. Blackwell publishing, Oxford.
[35]. Yirdaw, E. & Lukanen, S. (2003). Indigenous woody species diversity in Eucalyptus globules labill ssp. Globules plantation in the Ethiopian highlands. Biodiversity and conservation, 12, 567-582.
[36]. Zare, M. T., Fayaz, M., Zarekia, N., Baghestani Mybodi, N. & Abolghasemi, M. (2020). Effect of different methods of rainfall storage and cultivation season in the establishment of Ferula tabasensis species in Yazd province (Case study: Kalmand Bahadoran rangeland). Iranian journal of range and desert research, 27(1), 24-35 (in Farsi).
[37]. Zohary, M. (1966-1986). Flora Palaestina vols. 1-4, Al-Quds.