ارزیابی مورفوفنولوژیکی لاین‌های تریتی‌پایرم اولیه در مقایسه با گندم نان و تریتیکاله در اقلیم گرم و خشک استان یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

4 دانشیار بخش زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.29252/aridbiom.2021.16554.1849

چکیده

به‌منظور بررسی سیزده لاین نوترکیب کروموزومی تریتی­پایرم اولیه هگزاپلوئید، در اقلیم گرم و خشک یزد در مقایسه با پنج لاین امیدبخش تریتیکاله، هفت رقم گندم نان ایرانی و دو رقم گندم نان افغانی در کشت بهاره از نظر برخی خصوصیّات مورفوفنولوژیک مرتبط با عملکرد، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه دانشگاه یزد انجام شد. نتایج نشان داد که بین همه ژنوتیپ­های مورد مطالعه از نظر تمام صفات، اختلاف معنی­داری وجود دارد. در این مطالعه، لاین‌های تریتی­پایرم میانگین روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بیشتر، اما ارتفاع کمتری نسبت به ارقام گندم نان و تریتیکاله داشتند. علاوه بر این، لاین اوّلیه La(4B/4D)/b تریتی­پایرم بیشترین میانگین طول سنبله را نشان داد. در این بررسی باتوجه به نوع کشت و اقلیم مورد مطالعه، اگرچه لاین­های تریتی­پایرم، بیشترین مقدار را برای طول سنبله به خود اختصاص دادند، اما کمترین مقدار مربوط به صفات تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله را داشتند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌ها به چهار گروه تقسیم­بندی شدند. در گروه اول، دوازده لاین تریتی‌پایرم قرار داشتند که برای صفت طول سنبله دارای بیشترین میانگین بودند. پنج لاین امیدبخش تریتیکاله، هشت رقم گندم اصلاح شده ایرانی و افغانی نیز در گروه سوم قرار گرفتند. نمودار دو بُعدی حاصل از تجزیه مؤلفه‌های اصلی نیز نشان داد که دوازده لاین ترتی‌پایرم اولیه هگزاپلوئید، از نظر صفات فنولوژیک نسبت به سایر لاین‌ها و ارقام مورد مطالعه برتری دارند. تجزیه بای‌پلات هم ضمن توجیه 2/82 درصدی تغییرات کل در دو مؤلفه اول، مشخص نمود که لاین‌های تریتی‌پایرم اولیه هگزاپلوئید ma/b، St/b، La/b و (ka/b)(cr/b)f3 می‌توانند به عنوان لاین‌های برتر برای برخی از صفات اندازه‌گیری شده، در مطالعات آتی استفاده شوند. همچنین براساس نتایج ضریب همبستگی، صفات روز تا ظهور سنبله و رسیدن فیزیولوژیک با دو صفت تعداد و وزن دانه در سنبله ارتباط منفی معنی‌دار و بالایی را نشان داد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Akter, N. & Islam, M. R. (2017). Heat stress effects and management in wheat. A review. Agronomy for sustainable development, 37(5), 37.
[2]. Allahdoo, M., B. Siah sar, H. Shahsavand Hassani, S. Gangali & Gabary, M. (2010). Selection of Tritipyrum drought tolerant lines using drought resistance indices, 11th Iranian Crop Sciences Congress. (In Farsi)
[3]. Arminian, A., S. Houshmand & Shiran, B. (2010). Evaluation the relationships between grain yield and some of its related traits in a doubled- haploid bread wheat population. Electronic Journal of Crop Production, 3(1), 21.
[4]. Askari Golestani, A., Ramezanpour, S., Borzoei, A., Soltanloo, H. and Navabpour, S. (2018). Evaluating the salt tolerance in fifth generation (M5) of bread wheat lines using the biplot and factor analysis methods. Environmental Stresses in Crop Sciences. 11(2), 365-379.
[5]. Ding, D., H. Feng, Y. Zhao, W. Liu, H. Chen & He, J. (2016). Impact assessment of climate change and later-maturing cultivars on winter wheat growth and soil water deficit on the Loess Plateau of China. Climatic Change, 138(1-2), 157-171.
[6]. Ehdaie, B., G. Alloush, M. Madore & Waines, J. (2006). Genotypic variation for stem reserves and mobilization in wheat: I. Postanthesis changes in internode dry matter. Crop science, 46(2): 735-746.
[7]. Ehdaie, B., & Waines, J. (1996). Genetic variation for contribution of preanthesis assimilates to grain yield in spring wheat [Triticum aestivum]. Journal of Genetics & Breeding (Italy). 50: 47–55.
[8]. Zahedi M, Jenner CF. 2003. Analysis of effects in wheat of high temperature on grain filling attributes estimated from mathematical models of grain filling. Journal of Agricultural Science 141: 203–212.
[9]. Farokhzadeh, S., H. Shahsavand Hassani & Mohamadinejad, G. (2014). Compare the stability and compatibility of new cereal (Triti-Pyrum) with Iranian bread wheat and triticale using different stability parameters in Iran. Iranian Journal of Agricultural Research, 11(4), 629-639. (In Farsi)
[10]. Farokhzadeh, S., H. Shahsavand Hassani & Mohamadinejad, G. (2015). Study of Stability of New Triticale Cereal Yield with Triticale Lines and Iranian Bread Wheat Cultivars Using Genetic Interactions In Environment, Crop Production, 8(3), 77-94. (In Farsi)
[11]. Fujisawa, M. & Kobayashi, K. (2010). Apple (Malus pumila var. domestica) phenology is advancing due to rising air temperature in northern Japan. Global Change Biology, 16(10), 2651-2660.
[12]. Hassani, H. S., S. Reader & T. Miller. (2006). Agronomical and adaptation characters of tritipyrum lines in comparison with triticale and Iranian wheat. Asian Journal of Plant Sciences. 5: 553-558.
[13]. He, L., S. Asseng, G. Zhao, D. Wu, X. Yang, W. Zhuang, N. Jin & Yu. Q. (2015). Impacts of recent climate warming, cultivar changes, and crop management on winter wheat phenology across the Loess Plateau of China. Agricultural and Forest Meteorology, 200, 135-143.
[14]. King, I., C. Law, K. Cant, S. Orford, S. Reader & T. Miller. (1997). Tritipyrum, a potential new salt‐tolerant cereal. Plant Breeding, 116(2), 127-132.
[15]. Lecoeur, J. & B. Ney. (2003). Change with time in potential radiation-use efficiency in field pea. European Journal of Agronomy, 19(1), 91-105.
[16]. Liu, Y., Q. Chen, Q. Ge, J. Dai, Y. Qin, L. Dai, X. Zou & Chen, J. (2018). Modelling the impacts of climate change and crop management on phenological trends of spring and winter wheat in China. Agricultural and Forest Meteorology, 248, 518-526.
[17]. Mohammad, F., O. Abdalla, S. Rajaram, A. a. Yaljarouka, N. U. Khan, A. Z. Khan, S. K. Khalil, I. H. Khalil, I. Ahmad & Jadoon, S. A. (2011). Additive main effect and multiplicative analysis of synthetic-derived bread wheat under varying moisture regimes. Pakistan Journal Botany, 43(2), 1205-1210.
[18]. Motazedi, M., S. Sayfzadeh, R. Haghparast, H. Zakerin & Jabbari, H. (2019). Identification of Effective Traits on Grain Yield of Bread Wheat Genotypes in Rainfed and Supplementary Irrigation. Journal of Crop Breeding, 11(30), 68-87.
[19]. Omidi, M., M.R. Siahpoosh, R. Mamghani & Modaresi, M. (2014). The effects of terminal heat stress on yield components and some morphophenological traits of wheat genotypes in Ahwas weather conditions. Electronic Journal of Crop Production, 6(4), 33-53. (In Farsi)
[20]. Passioura, J. (2007). The drought environment: physical, biological and agricultural perspectives. Journal of experimental botany, 58(2), 113-117.
[21]. rezaeizadeh A, Mohammadi V, siahpoosh M, ahmadi A. (2020). The Response of Iranian Spring Wheat Cultivars to Heat Stress at Anthesis and Grain Filling Stages. Journal of Crop Breeding, 12 (33):102-109. (In Farsi)
[22]. Roudbari, Z., H. Shahsavand Hassani & Mohammadinejad, G. (2018). The Estimation of Breeding Value of Iranian Secondary Tritipyrum based on Stress Tolerance Indices by Best Linear Unbiased Prediction. Journal of Crop Breeding, 10(25), 101-109. (In Farsi)
[23]. Shafqat, N., H. Ahmed, A. Shehzad, S. Chaudhry, S. Shah, M. Islam, W. Khan, R. Masood & Khan, U. (2019). Screening of wheat-Thinopyrum bessarabicum addition and translocation line for drought tolerance. Applied ecology and environmental research, 17(5), 10445-10461.
[24]. Shahsavand Hassani, H. (2003). The first investigation of vernalization of new and multifunctional amphiploid lines. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 1(2). (In Farsi)
[25]. Shahsavand Hassani, H., A. Borner, G. Mohamadinejad, F. Roudbari & Zeinali, K. (2016). The production of new Iranian genetically salt tolerant polyploid Tritipyrum lines via normal crossing program in Iran and Germany (IPK). International Symposium on the Role of Plant Genetic Resources in Reclaiming Lands and Environment Deteriorated by Human and 1190, 41-44.
[26]. Shobeiri, S., K. Ghassemi-Golezani, A. Golechin and J. Saba. 2007. Effect of water limitation on growth and yield of three chickpea cultivars in Zanjan. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 14: 32-43. (In Farsi).
[27]. Siah SAR, B., M. Alah do, H. Shasavan Hassani & Mir. M. (2010). Evaluation of adaptability and agronomic characteristics of primary tritipyrum lines in Sistan climate. 11th Iranian Crop Sciences Congress, Shahid Beheshti University, 582-585. (in Farsi)
[28]. Sinclair, T. & Jamieson, P. (2006). Grain number, wheat yield, and bottling beer: an analysis. Field Crops Research, 98(1), 60-67.
[29]. Ulukan, H. (2021). Climate Change and Global Warming Effect (s) on Wheat Landraces: A General Approach. In Wheat Landraces (pp. 169-191). Springer, Cham.
[30]. Yan, W. (2001). GGEbiplot—A Windows application for graphical analysis of multienvironment trial data and other types of two‐way data. Agronomy journal, 93(5), 1111-1118.‏
[31]. Zhang, Y., X. Qio, T. Yin, Zh, Liao, B. Liu & Liu, L. (2021). The impact of global warming on the winter wheat production of China. Agronomy, 11(9), p. 1845