بررسی تأثیر شیب و لایه‌بندی واحدهای سنگ‌شناسی کنگلومرایی و ماسه‌سنگی بر پوشش‌گیاهی مناطق خشک (مطالعه موردی: شهرستان لامرد، استان فارس)

نویسنده

چکیده

سازند زمین‌شناسی بختیاری، سنگ بستر بخش وسیعی از مراتع جنوب استان فارس را تشکیل می‌دهد. دراین تحقیق اراضی توده سنگی کنگلومرایی و ماسه‌سنگی این سازند تفکیک شدند. سپس ویژگی‌های لازم در دو بخش میدانی و آزمایشگاهی برای مقایسه برخی از عوامل مؤثر بر درصد تاج پوشش گیاهی اندازه­گیری شد. با توجه به تغییرات به ­وجود آمده در اثر فرسایش و زاویه لایه‌بندی سازند، شیب‌های کمتر از 100 درصد (عمود بر جهت امتداد لایه‌های سنگی) و شیب‌های بیش از 100 درصد (در سطح لایه‌های سنگی) برای نمونه برداری انتخاب شد. در هر منطقه در امتداد ترانسکت‌های 5 متری به­طور جداگانه بر روی هرکدام از واحدهای سنگ‌شناسی‌ فوق، مطالعات میدانی شامل اندازه‌گیری تعداد درزه در سه بعد عرض، عمق و طول در سه مقیاس کوچک، متوسط و بزرگ و درصد تاج‌پوشش‌گیاهی (در امتداد شیب) صورت گرفت. همچنین پس از نمونه‌گیری از خاک درزه‌ها در منطقه، خصوصیات خاک­شناسی نیز در آزمایشگاه تعیین شد. نتایج حاصل از مقایسه خصوصیات خاک در سطح احتمال 05/0 نشان داد که از نظر درصد رطوبت خاک بین عمق‌های 10-0، 30-10 و 50-30 سانتیمتر بر روی هر دو نوع سنگ مورد مطالعه اختلاف معنی‌دار وجود دارد، به ­طوری که با افزایش عمق درصد رطوبت خاک افزایش می‌یابد. اما ازلحاظ سایر خصوصیات خاک مورد مطالعه بین آن­ها اختلاف معنی‌داری دیده نمی‌شود. همچنین بر روی هر کدام از این واحدها اختلاف‌های معنی‌داری در سطح احتمال 05/0 بین خصوصیات درزه ها و درصد تاج‌پوشش‌گیاهی دیده شد. این تفاوت در میان سنگ‌های کنگلومرایی و ماسه‌سنگی و در بین دو شیب وجود داشت. همچنین بین درصد ‌تاج‌پوشش‌گیاهی و تعداد درزه دارای عرض بزرگ و متوسط، عمق بزرگ و متوسط رابطه مستقیم و معنی‌داری در سطح 1% بر روی هر دو نوع سنگ‌شناسی مورد مطالعه وجود دارد. در پایان می‌توان نتیجه گرفت که تفاوت در خصوصیات درزه‌ها در بین دو واحد سنگ‌شناسی، مهم­ترین عامل تعیین کننده درصد تاج‌پوشش‌گیاهی است. در ضمن تغییرات در خصوصیات درزه‌ها، افزون بر وابسته بودن به جنس سنگ به چگونگی لایه‌بندی و شیب سازند نیز وابسته است.

کلیدواژه‌ها


Ahmadi, H. (1995) Applied geomorphology Tehran University Publication, Iran Anderson, M. A., Graham, R. C., Alyanakian, G. J., & Martynn, D. Z. (1995) Late summer water status of soils and weathered bedrock in a giant sequoia grove Soil Science 160, 415-422 Arkley, R. J. (1981) Soil moisture use by mixed conifer forest in a summer-dry climate. Soil Science Society American Journal, 45, 423-42 Bashan, Y., Vierheilig, H., Bernardo, G., & Salzar, L. E. (2006) Primary coloization and breakdown of igneous rocks by endemic, succulent elepat trees (Pachycormus discolor) of the desert in Baja Califoria. Mexico, Naturwissenschaften, 93, 344-347 Ekhtesasi, M. R., Sehhati, M. T., Mosleh-Arani, A., & Azimzade, H. R. (2011) Survey on some characteristics of andesitic and granitic lithology effect on vegetation cover establishment in arid lands (Case study: Mehriz-Yazd). Watershed Management Researches Journal Pajouhesh & Sazandegi, 92 Ghorbani, M., Gorji, M., Azarnivand,H., Arzani, H., & Masumi, T. (2009) Survey on role of soil, topography and geology characteristic on plant distribution (Case study: kouhin Ghazvin area -Abadin watershed). Iran-Watershed Management Science & Engineering 2 (5) Hubbert, J. R., Beyers, J. L., & Graham, R. C. (2001) Roles of weathered bedrock and soil in seasonal water relations of Pinusjeffreyi and Arctostaphylospatula. Canadian of Forest Research 31, 1947-1957 Jafari, M. (2007) Arid lands Tehran University Publication, Iran Li, S. C., Sun, H. L., Yang, Z. R., Xiong, W. L., & Cui, B. S. Root anchorage of Vitexnegundo L. on rocky slopes under different weathering degrees Ecological Engineering 30, 27-33 Lin, Y. C., Chang, L. W., Wang, H. H., & Sun, I. F. Point patterns of tree distribution determined by habitat heterogeneity and dispersal limitation. Oecologia 165, 175-184 Memarian, H. (1999) Engineering Geology Tehran University Publication, Iran Pakparvar, M., Hamzehpour, M., & Abasi, A. Investigation of soil and geomorphology factors effect on tree species afforestation in Kamfirouz research station of Fars province Iranian Journal of Fores and Poplar Research, 16 (19) Piry Sahragard, H., Azarnivand, H., Zare Chahouki, M. A., & Arzani, H. (2011) Study of effective environmental factors on distribution of plant communities in middle Taleghan basin Journal of Range and Watershed Management, Iranian Journal of Natural Resources 64 (1), 1-12 Ravanbakhsh, H., & MarvieMohajer, M. R. (2010) Natural regeneration of woody species in woodlands of southern slopes of Elborz mountains (Case study: Latian watershed), Iranian Journal of Forest 2 (2) Sternberg, P. D., Anderson, M. A., Graham, R. C., Beyers, J. L., & Tice, K. R. (1996) Root distribution and seasonal water status in weathered granitic bedrock under chaparral Geoderma 72, 89-98 Tavili, A., Rostampour, M., ZareChahouki, M. A., & Farzadmehr, J. (2009) CCA application for vegetation - environment relationships evaluation in arid environments (southern Khorasan rangelands), Desert, 14, 101-111 Vinicius, M. B., Carlos Ernesto, G. R. S., Felipe, N. B. S., & Humberto, G. (2007) Soils associated with rock outcrops in the Brazilian mountain ranges Mantiqueira and Espinhaco. Revista Brasil Botanica 30 (4), 569-577 Zare Zardini, A. (1999) Study of soil, topography, vegetation and their relationship with production of Daghfino range lands in Hormozgan province, MSc. Thesis, Gorgan Agriculture and Natural Resources Sciences University. Zhang, Z. H., Hu, G., Zhu, J. D., Luo, D. H., & Jian, N. (2010) Spatial patterns and interspecific associations of dominant tree species in two old-growth karst forests, SW China. Ecological Ressearch, 25 (6), 1151-1160 Zwieniecki, M. A., Newton, M., (1996) Seasonal pattern of water depletion from soil-rock profiles in a Mediterranean climate in southwestern Oregon Canadian of Forest Research, 26 (8), 1346-1352