ارزیابی مدل IRIFR برای شبیه‌سازی هدررفت خاک در رخساره‌های گوناگون فرسایش بادی به کمک داده‌های دستگاه سنجش فرسایش بادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده‌ی کشاورزی، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان

2 استادیار گروه علوم خاک، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

3 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه صنعتی اصفهان

4 دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان

10.29252/aridbiom.7.1.13

چکیده

اندازه­گیری شدت فرسایش بادی در مناطق خشک و نیمه­ خشک به ­منظور تعیین راهکارهای صحیح و مناسب برای کنترل و یا کاهش اثرات آن، از موارد ضروری جهت حفاظت خاک در این مناطق به ­شمار می ­آید. روش­ ها و مدل ­های گوناگونی برای برآورد شدت فرسایش بادی وجود دارد که هر کدام دارای نقاط ضعف و قوت خاصی می ­باشند. در این پژوهش، کارایی مدل تجربی IRIFR برای شبیه­ سازی شدت فرسایش بادی در رخساره‌های فرسایش بادی گوناگون در بخشی از دشت رفسنجان با استفاده از داده ­های اندازه­ گیری شده به ­وسیله ­ی دستگاه سنجش فرسایش بادی به ­عنوان یک روش فیزیکی - صحرایی، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از اندازه‌گیری شدت فرسایش بادی (میزان بادبردگی) با استفاده هر دو روش نمایان­گر آن بود که 13 و 37 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه، به ترتیب در کلاس زیاد و خیلی زیاد از نظر شدت فرسایش بادی قرار می ­گیرد. همچنین میزان فرسایش بادی شبیه ­سازی شده با استفاده از مدل مزبور، به ترتیب در رخساره­ های تلماسه (تپه‌های ماسه‌ای) و اراضی باغی، دارای بیش‌ترین و کم­ترین مقدار بود؛ به ­گونه ­ای که در رخساره تلماسه، میزان هدررفت خاک به بیش از هشت هزار تُن در کیلومترمربع در سال، می­ رسد. مقادیر نسبتاً مناسب شاخص ­های‌‌ آماری نظیر ضریب خطای مطلق (37/0AEP=)، ضریب تبیین (85/0R2=) و به‌ویژه شاخص کارایی مدل (97/0MEF=)، نمایان­گر آن بودند که با وجود تفاوت در مقادیر اندازه ­گیری شده هدررفت خاک به ­وسیله­ دستگاه سنجش فرسایش بادی و مدل IRIFR در برخی از رخساره­ های فرسایش بادی مورد مطالعه، مدل در مجموع شبیه ­سازی مناسبی از فرسایش بادی در بخش قابل ملاحظه­ ای از منطقه­­ ی مورد مطالعه داشته است. با این وجود به نظر می‌رسد که مدل IRIFR، در شبیه‌سازی شدت فرسایش بادی در رخساره­ های با کلاس خطر فرسایش بادی خیلی زیاد (کلاس V) با نقص­ هایی روبه­ رو بوده و نیاز به اصلاح دارد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Ahmadi, H. (2006). Applied geomorphology (Wind erosion). Tehran University Publication, 706 p. (in Farsi).
 [2]. Azimzadeh, H.R. (2007). Study on application of wind erosion prediction system WEPS and IRIFR2 on fallow lands of Ardakan plain-Yazd. PhD. thesis, University of Tehran, (in Farsi).
[3]. Coppinger, K.D., Reiners, W.A., Burke, I.C., & Olson, R.K. (1991). Net erosion on a sagebrush steppe landscape as determined by cesium 137 distribution. Soil Science Society of America Journal, (55), 254-258.
[4]. Department of natural resources Kerman. (2007). Breeding and management of forests in the davaran plain, 44 p. (in Farsi).
[5]. Ekhtesasi, M.R. (1991). Report design and construction of wind erosion meter. Publication of Science and Technology Research Organization of Yazd, (in Farsi).
[6]. Ekhtesasi, M.R. (1993). Mapping susceptibility to wind erosion in the ardakan plain-Yazd by using wind erosion meter. Master thesis, University of Tehran, (in Farsi).
[7]. Ekhtesasi, M.R., & Ahmadi, H. (1997). Quantity and quality evaluation of wind erosion and estimate of sedimentation potential (case study: yazd-ardakan plain). Natural Resource Journal of Iran, 50(2), 5-14, (in Farsi).
[8]. Faraji, M., Mohammadan Behbehani, A., Ahmadi, H., Ekhtesasi, M. R., Faiznia, S., & Jafari, M. (2011). Assessing the intensity of wind erosion in maroon- molasani basin with IRIFR.1 method. The second national conference of wind erosion and dust storms, Yazd University, (in Farsi).
[9]. Khnamani, A., Karimzadeh, H.R., Jafari. R., & Safaei, A.R. (2011). Evaluation of the wind erosion process by using IRIFR.E.A model to determine the state of desertification in east area of Esfahan. The second national conference of wind erosion and dust storms, yazd University, (in Farsi).
[10]. Mesbahzadeh, T., Ahmadi, H., Zahtabyan, Gh.R., & Sarmadian, F. (2010). Assessing the intensity of wind erosion by using IRIFR.E.A model (case study: abouzeiydabad Kashan). Natural Resource Journal of Iran, 63(3), 399-415, (in Farsi).
[11]. Refahi, H.G. (2008). Wind erosion and its control. University of Tehran Publication, 320 p. (in Farsi).
[12]. Rezaee Rad, N., Hatefi, A.H., Saberi, M., & Barghamadi, M. (2011). The estimated wind erosion sedimentation potential in the desert area of esfarayen city by using IRIFR model. The second national conference of wind erosion and dust storms, University of Yazd, (in Farsi).
[13]. Sadeghi Ravesh, M., Reyahi Khoram, M., & Khosravi, H. (2012). Zoning wind erosion potential risk in central Iran using modified numerical taxonomy model. Journal of Agriculture and Environment, 12(1), 91-99.
[14]. Skidmore, E.L. (2000). Air-soil, and water quality as influenced by wind erosion and strategies for mitigation. Second International Symposium of New Technologies for Environmental Monitoring and Agro-Applications Proceedings, 216-221.
[15]. Tahmasebi Birgani, A.M., Ahmadi, H., Rafahi, H., & Ekhtesasi, M.R. (2000). Comparison between sedimentation potention of wind and water erosion by using MPSIAC and IRIFR.E.A models in desert region of Iran (case study: ab-bakhsha basin in the Kerman zone). Natural Resources Journal of Iran, 53(1), 53-65, (in Farsi).
[16]. Webb, N.P., McGowan, H.A., Phinn, S.A., & McTainsh, G. (2006). AUSLEM (AUStralian Land Erodibility Model): A tool for identifying wind erosion hazard in Australia. Journal of Geomorphology, (78), 197-200.
[17]. Webb, N., McGowan, H.A., Phinn, S.A., leys, J., & McTainsh, G. (2009). A model to predict land susceptibility to wind erosion western queen's land Australia. Journal of Environmental Modeling and Software, (24), 214-227.
[18]. Zarei Mahmoodabadi, H., Chabok Boldaji, M., Ebrahimi Khosfi, Z., & Tabatabai zadeh, M. (2011). Calculation the intensity of wind erosion by using IRIFR model (Case study: Jamz area of Tabas). The second national conference of wind erosion and dust storms, University of Yazd, (in Farsi).