ارزیابی اثربخشی طرح‌های بیابان‌زدایی از دیدگاه مردمی (مطالعه موردی: طرح بیابان‌زدایی میبد-اشکذر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه طبیعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

2 استادیار گروه طبیعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

3 دکتری علوم مهندسی و آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد، یزد، ایران

4 دانشیار گروه طبیعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

10.29252/aridbiom.2023.20057.1934

چکیده

اجرای طرح­‌های بیابان­‌زدایی را نمی‌­توان جدای از اثرات اقتصادی-اجتماعی آنها دانست. در سال‌های گذشته، طرح‌های بیابان‌زدایی متعددی نظیر مالچ‌پاشی، کشت گونه‌های مقاوم و غیره در کشور، اجرا گردیده است. در استان یزد نیز طرح‌های بیابان‌­زدایی زیادی از جمله طرح بیابان‌­زدایی میبد-اشکذر اجرا شده است. بنابراین، هدف تحقیق حاضر، بررسی تأثیر اجرای عملیات طرح‌های بیابان­‌زدایی از دیدگاه مردمی است. برای انجام این پژوهش، حجم نمونه با استفاده روش کوکران، 286 عدد محاسبه شد. پرسشنامه، بر اساس طیف پنج گزینه‌ای لیکرت طراحی و گویه‌­های متعددی شامل 6 گویه اقتصادی، 5 گویه اجتماعی و 7 گویه مدیریتی در پرسشنامه در نظر گرفته شده و توسط مردم بصورت تصادفی تکمیل گردید. سپس اولویت هر یک از گویه‌ها با استفاده از آزمون ناپارامتریک فریدمن، بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که از نظر معیارهای اقتصادی، تأثیر اجرای طرح‌های جنگلکاری و کانال باد میبد بر کاهش خسارت به اراضی کشاورزی و محصولات با میانگین رتبه‌ای 82/4 به عنوان اولین اولویت ارزیابی مردمی قرار گرفت. در رتبه‌های بعدی، کاهش خسارت به اراضی مسکونی و صنعتی و افزایش تولید کشاورزی و باغی در واحد سطح، با میانگین رتبه‌ای 06/4 و 77/3 ارزیابی شد. در خصوص نگرش مردم نسبت به طرح، نتایج نشان داد که تمایل مردم نسبت به مشارکت در نگهداری طرح با میانگین رتبه‌ای 30/3 در اولویت اول قرار گرفته است. از نظر معیارهای مدیریتی، کاهش هجوم ماسه‌های روان، کاهش تولید گردوغبار و طوفان‌های محلی و کاهش آفات محصولات کشاورزی با میانگین رتبه‌ای 52/5، 37/5 و 43/4 در اولویت بعدی ارزیابی مردمی قرار گرفت. بنابراین، اثر مثبت طرح‌های بیابان­‌زدایی توسط ساکنان منطقه، به‌خوبی احساس شده است و شایسته است به جهت حفاظت بهتر از منابع طبیعی، اقداماتی برای نزدیکی بیشتر مسئولان این بخش و جامعة محلی صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Afsharinia, M., & Vali, A. A. (2021). Survey of the effectiveness of desert management plans on the inhabitants of the desert ecosystem (Case study: Kashan). Water and Soil Management and Modelling1(1), 41-52. doi: 20.1001.1.27832546.1400.1.1.4.2 [in Farsi]
[2]. Azad, M., Kalantari, S., Shirmardi, M., & Tazeh, M. (2022). Investigating the Effect of Land Use and Soil’s Physio-chemical properties on Wind Erosion Threshold Velocities using Data Mining. Desert Ecosystem Engineering9(29), 1-14. doi: 10.22052/DEEJ.2020.9.29.1 [in Farsi]
[3]. Azizpour, F., Haghi, Y., Maqsood, B., & Karmi Nasab, S. (2021). Evaluating the effects of the implementation of the watershed management plan on the socio-economic and environmental system of rural areas (case study: Kordian section, Jahrom city). Geographical Explorations of Desert Regions, 9(1), 19-44. [in Farsi]
[4]. Azmodeh, A., Zarei, M., Rahnama, H., & Amirnejad, H. (2010). Stakeholder approach towards watershed management projects carried out in the watershed dam Brnjstanyk. 6th National Conference on Science and Engineering and Fourth National Conference on Watershed Management and Erosion and Sediment, Tehran. [in Farsi]
[5]. Delavar, A. (2018). Probabilities and applied statistics. Arin Publications. [in Farsi]
[6]. Faizi Koushki, F., Akbari, M., Memarian, H., & Azami Rad, M. (2019). Identification and ranking of the most important factors of desertification in Razavi Khorasan province using Delphi method. Geography and Environmental Hazards, 8(3), 205-225. [in Farsi] ‎
[7]. Kamali, P., Tazeh, M., Kalantari, S., Fehresti, M., & Jebali, A. (2023). Investigating the Relationship between Dust Storm Index and Some Climatic Parameters, Vegetation Index and Land Form Types (Yazd-Ardakan Plain). Desert Management10(4), 93-108. doi: 10.22034/JDMAL.2023.1989675.1407 [in Farsi]
[8]. Kargaran, F., Kalantari, S., Ghaneei, M. J., & Tazeh, M. (2017). The Compare of grading criteria in Coarse ripple Mark on the windward and leeward slopes (Case Study: Hassan Abad erg in Bafg). Quantitative geomorphological research, 4(1), 134-144. [in Farsi]
[9]. Khashtabeh, R., Akbari, M., Kolahi, M., & Talebanfard, A. (2021). Assessing the effects of desertification control projects using socio-economic indicators in the arid regions of eastern Iran. Environment, Development and Sustainability23, 10455-10469. doi: org/10.1007/s10668-020-01065-6 [in Farsi]
[10]. Madadi, A., & Maleki, M. (2017). Evaluation of the socio-economic effects of natural resource projects implemented from the perspective of the beneficiaries (case study: Andebil watershed - Khalkhal city). Journal of rangeland, 12(3), 267-280. [in Farsi]
[11]. Noor, H., Destranj, A., & Sadeghi, S. (2022). Evaluating the effectiveness of the Jajarm flood spreading project using economic criteria and the opinions of residents on the project’s periphery. Watershed Engineering and Management, 14(4), 438-449. [in Farsi]
[12]. Seyed Hosseini, S. H., Kalantari, S., Jalalian, A., Ghanei Bafghi M. J., & Sadeghi Nia, M. (2023). Investigating the effect of bentonite clay mulch combined with the cultivation of Nitraria schoberi in controlling wind erosion (case study: Sejzi region of Isfahan). Quarterly journal of Environmental Erosion Research, 13(2), 141-160. [in Farsi]
[13]. Iran Statistical Yearbook, 2021. [in Farsi]
[14]. Taghizadeh, R., Ghazali, A., Kalantari, S., & Rahimian, M. (2016). Spatial distribution of soil salinity using auxiliary variables and hypercube sampling method in Meybod. Journal of Arid Biome6(1), 69-79. [in Farsi]
[15]. Vargas, V., Carrasco, N., Vargas.C. (2019). Local Participation in Forest Watershed Management: Design and Analysis of Experiences in Water Supply Micro-Basins with Forest Plantations in South Central Chile. Journal of Forests, 10(7), 565-580. doi: org/10.3390/f10070580
[16]. Zare Chahoki, M. A., Bihamta, M. (2014). Principles of statistics in natural resource sciences. Publishing and Printing Institute of Tehran University. [in Farsi]
[17]. Zehtabian, G., Azarnivand, H., Ahmadi, H. and Kalantari, S. (2013). Presentation of Suitable Model to Estimate Vegetation Fraction Using Satellite Images in Arid Region (Case Study: Sadough-Yazd, Iran). Journal of Rangeland Science, 3(2), 108-117.
[18]. Zehtabian, G., Ahmadi, H., Nazari Samani, A., ehsani, A. H., & Tazeh, M. (2017). Determining the most important geomorphometric parameters in classification of desert plains with using artificial neural networks and sensitivity analysis. Journal of Range and Watershed Managment70(1), 197-206. doi: 10.22059/jrwm.2017.61976 [in Farsi]