سنجش اثر فعالیت های اجتماعی-انسانی بر روند تخریب سرزمین در سواحل خلیج فارس و دریای عمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری بیابان زدایی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران

2 دانشیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران

3 استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران

4 استاد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه والنسیا، اسپانیا

10.29252/aridbiom.2022.16952.1865

چکیده

تخریب سرزمین به دلیل تأثیر بر روی تولیدات کشاورزی، محیط‌زیست و تأثیر آن بر روی امنیت و کیفیت زندگی در قرن 21 به‌ عنوان یک موضوع جهانی مطرح شده است و شواهدی مانند کاهش تنوع زیستی و آلودگی آب و هوا را پدید می ­آورد. هدف از این تحقیق بررسی اثرات عوامل اجتماعی-انسانی بر روند تخریب سرزمین در سواحل استان­ های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان می­باشد. بدین منظور، طی بازه زمانی 1398-1367 از داده ­های ماهواره ­ای لندست شامل سنجنده OLI، ETM+ و TM و اطلاعات سرشماری جمعیت، از سایت مرکز آمار ایران، استفاده شد. جهت تهیه نقشة کاربری اراضی، ابتدا تصحیح هندسی و رادیومتریک انجام گرفت. سپس از روش طبقه­ بندی نظارت شده و الگوریتم حداکثر احتمال استفاده شد. به منظور تعیین نقش متغیرهای اثرگذار، از روش تحلیل رگرسیونی چندمتغیره استفاده گردید. SAVI و SI1 به عنوان متغیر وابسته، کاربری مناطق انسان ساخت و تراکم جمعیت نیز به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج آشکارسازی، طبقه کاربری اراضی مناطق انسان ساخت و متغیر جمعیت، به ترتیب با افزایش 7/2 ،3/2 برابری همراه می­باشد. تراکم جمعیت در بازة زمانی مورد مطالعه از 96 به 194 نفر بر کیلومتر مربع رسیده است. همچنین طبق نتایج تحلیل رگرسیونی، کاربری مناطق انسان ساخت به عنوان متغیر اثرگذارتر بر شاخص SAVI و SI1 انتخاب شد. از سوی دیگر با توجه به یافته ­های تحلیل رگرسیونی که اثر­گذاری عوامل اجتماعی-انسانی بر روند تخریب سرزمین را به مقدار 37 درصد بیان می ­نماید، می ­توان نتیجه گرفت که متغیر اجتماعی-انسانی عاملی مهم و بخشی از  فرایند تخریب سرزمین را سبب می­ گردد. بنابراین، یافته­ های حاصل از این تحقیق، امکان اخذ تصمیمات اساسی در تدوین سیاست‏ های مدیریتی برای برنامه ‏ریزان و مدیران در حوزة منابع طبیعی و محیط زیست جهت پایداری و ارزیابی مناطق ساحلی را فراهم خواهد نمود.

کلیدواژه‌ها


[1]. Azimi, F., Farhadvand, G., Zohourian, M. (2015). The Examination of Evaluating Modei of Drought and Wet Year at Mahshahr and Andimeshk Stations. Journal of Natural Geography, 8(29), 107-116. (in Farsi).
[2]. Bajocco, S., De Angelis, A., Perini, L., Ferrara, A., Salvati, L. (2012). The impact of land use/land   cover changes on land degradation dynamics: Mediterranean case study. Environmental Management, 49(5), 980 -989.                                      
[3]. Ding, J.L., Wu, M.C. and Tiyip, T. (2011). Study on soil salinization information in arid region using remote sensing technique. Agricultural sciences in China, 10(3), 404-411.
 [4]. Eskandari Damaneh, H., Zehtabian, G., Salajegheh, A., Ghorbani, M., Khosravi, H. (2018). Assessing the effect of land use changes on groundwater quality and quantity (Case study: west basin of Jazmoryan wetland). Journal of Range and Watershed Managment, 71(3), 563-578. (in Farsi).
[5] Eswaran, H., Lal, R., & Reich, P. (2001). Land degradation: an overview. Responses to Land degradation, 20-35.                                         
[6]. Gebremicael, T.G., Mohamed, Y.A., van Der Zaag, P., Hagos, E.Y. (2018). Quantifying longitudinal land use change from land degradation to rehabilitation in the headwaters of the Total Environment, 622, 1581-1589.                                                                
[7]. Hasheminasab, S., Jafari, R. (2018). Evaluation of Land Use Changes order to Desertification Monitoring Using Remote Sensing Techniques, Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards, 5(3), 59-74. (in Farsi).
[8] Hanafi, A., & Jauffret, S. (2008). Are long-term vegetation dynamics useful in monitoring and assessing desertification processes in the arid steppe, southern Tunisia, Journal of Arid Environments, 72(4), 557-572.
[9] Helldén, U., & Tottrup, C. (2008). Regional desertification: A global synthesis. Global and Planetary Change, 64(3), 169-176.
[10]. Kharazmi, R., Abdollahi, A. Rahdari, M.R. Karkon varnosfaderani, M. (2016). Monitoring Land Use Change and its Impacts on Land Degradation and Desertification Trend Using Landsat Satellite Images (Case study: East of Iran, Hamoon Wetland). Arid Regions Geographic Studies, 7 (25): 64 -75. (in Farsi).
[11]. Karam khaniki. (2004). Iran coastal, Tehran, Iran. (in Farsi).                                                            
[12]. Karan, S.K., Samadder, S.R. (2016). Accuracy of land use change detection using support vector machine and maximum likelihood techniques for open-cast coal mining areas. Environmental Monitoring and Assessment, 188(8), 486.                                                    
[13]. Khosh akhlagh, F., Ranjbar, F., Toolaei, S., Moghbel, M., Masoompoor Samakoosh, J. (2009). Investigation of drought in the water year 2007-2008 and its effects on water and agricultural resources. Journal of Iranian Geographical Society, 8(24), 119-136. (in Farsi).
[14]. Li, J., Lewis, J., Rowland, J., Tappan, G. and Tieszen, L.L. (2004). Evaluation of land performance in Senegal using multi-temporal NDVI and rainfall series. Journal of Arid Environments, 59(3), 463-480.
[15]. Li, Q., Zhang, C., Shen, Y., Jia, W., Li, J. (2017). Quantitative assessment of the relative roles of climate change and human activities in desertification processes on the Qinghai-Tibet Plateau based on net primary productivity. Catena, 147, 789-796. 
 [16] Lu, Y., Yuan, J., Lu, X., Su, C., Zhang, Y., Wang, C., Cao, X., Li, Q., Su, J., Ittekkot, V. and Garbutt, R.A., 2018. Major threats of pollution and climate change to global coastal ecosystems and enhanced management for sustainability. Environmental Pollution, 239, 670-680.
[17] Montfort, F., Bégué, A., Leroux, L., Blanc, L., Gond, V., Cambule, A.H., Remane, I.A. and Grinand, C., 2021. From land productivity trends to land degradation assessment in Mozambique: Effects of climate, human activities and stakeholder definitions. Land Degradation & Development, 32(1), 49-65.
[18]. Matano, A.S., Kanangire, C.K., Anyona, D.N., Abuom, P.O., Gelder, F.B., Dida, G.O., Owuor, P.O., Ofulla, A.V. (2015). Effects of land use change on land degradation reflected by soil properties along Mara River, Kenya and Tanzania. Open Journal of Soil Science, 5(01), 20.                                                         
[19]. Mhawish, Y.M., Saba, M. (2016). Impact of Population Growth on Land Use Changes in Wadi Ziqlab of Jordan between 1952 and 2008. International Journal of Applied Sociology, 6(1), 7-14.                                                            
[20]. Mohammadi, A. (2009). Basics 13 Geographical of Sciences and Information Systems, Tehran, Iran. (in Farsi).
[21]. Momeni, A. (2010). Geographical distribution and levels of soil salinity, Journal of Soil Research (Water and Soil), 3, 203-215. (in Farsi).
[22]. Mousavi, S.H, Ranjbar, A., Haseli, M. (2015). Monitoring and Trending of LandUse Changes in Abarkooh Basin using Satellite Images (1976-2014) Journal of Geographical Information, 25  (97), 129-142. (in Farsi).
[23]. Nakhaee, N.F.S., Akbari, D., Telfer, M.W., Rezaei, M. (2018). Comparing Different Methods of Land use Classification Using the Thermal Band (Case study: Southern Khorasan province), journal of Desert management, 6(11), 65-81. (in Farsi).
[24]. Nateghi, S., Nohegar, A., Ehsani, A.H., Bazrafshan, O. (2016). Coastal desert land use monitoring using change vector analysis technique during 2001 to 2014 (case study: Qeshm Island). Journal of Range and Desert Research, 23(2), 404 -416. (in Farsi).
[25] Nell, J.P. (2013). Quantification of the Salt Content of Soils under Different Climatic Conditions on a National Scale in South Africa. In Developments in Soil Salinity Assessment and Reclamation, 61-73.
[26]. Pak, A. (2005). Integrated Coastal Zone Management (ICZM)” Tehran, Port and sea Journal, No. 127. (in Farsi).
[26]. Rahimi, M., Damavandi, A. Ak., Jafarian, V. (2014). Investigating remote sensing applications in evaluating and monitoring land degradation and desertification, journal of Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 22 (88), 115 – 128. (in Farsi).
  [27]. Ramankutty, N., Foley, J.A. (1999). Estimating historical changes in global land cover: Croplands from 1700 to 1992. Global biogeochemical cycles, 13(4), 997-1027.
 [28]. Rashvand, S, Mostafaei, J. (2013). Investigation of human population pressure on environment Case study: Masile basin of Qazvin, journal of human and environment, 11(25), 41-55. (in Farsi).
[29] Rasmussen, K., Fog, B., & Madsen, J. E. (2001). Desertification in reverse? Observations from northern Burkina Faso. Global Environmental Change, 11(4), 271-282.
[30] Ravi, S., Breshears, D. D., Huxman, T. E., & D'Odorico, P. (2010). Land degradation in drylands: Interactions among hydrologic–aeolian erosion and vegetation dynamics. Geomorphology, 116(3), 236-245.
[31] Sajjadi, H. 2010. Role of human factors in the destruction of the rangelands in southern Taftan. PhD Thesis, 143 pages (in Farsi).
[32]. Sefianian, A.R, KHodakarami, L. (2011). Land Use Mapping Using Fuzzy Classification: Case Study in Three Catchment Areas in Hamedan Province, journal of town and country planning, 4(3), 95 -114.(in Farsi).                                                       
[33]. Shirazi, M., Zehtabian, G.H. Matinfar, H.R. (2010). Survey of capability of remote sensing indices for enhancement of land cover in arid areas (case study: Najmabad). Iranian Journal of Range and Desert Research, 17(2), 256-275. (in Farsi).
[34]. Wanjala, W.R., Kinyanjui, M.J. (2016). Impact of human activities on land degradation IN Lugari sub-county, Kakamega County, Kenya. Journal of Environmental Research and Management, 7(2), 0038-0044.              
[35]. Yousef, S., Tazeh, M., Mirzaee, S., Moradi, H.R. Tavangar, S.H. (2011). Comparison of different classification algorithms in satellite imagery to produce land use maps (Case study: Noor city), journal of RS and GIS for Natural Resources, 5(3), 67-76. (in Farsi).