ارزش‌گذاری کمّی اکوسیستم‌های گیاهی مناطق خشک با مدل ارزیابی خدمات اکوسیستمی (ESEM)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.29252/aridbiom.2025.22217.2031

چکیده

کارکرد‌‌های اکو‌سیستم‌ گیاهی شامل چهار دسته خدمات تولیدی، تنظیمی، پشتیبانی و فرهنگی است. تاکنون روش‌های مختلفی برای ارزیابی یا ارزش‌گذاری پولی خدمات اکوسیستم ارائه شده است. با این حال، خلأ روشی که به طور همزمان همه خدمات اکوسیستم را ارزیابی کند، احساس می‌شد و بنابراین یک مدل جدید ارزیابی خدمات اکوسیستم ارائه گردید. این یک مدل ترکیبی از گروه مدل‌های شاخصی-عددی است که کلیه خدمات ارائه شده توسط اکوسیستم را که بر رفاه انسان تأثیر می‌گذارد به عنوان معیار اصلی و چهار خدمت اکوسیستمی را به عنوان معیار فرعی ارزیابی خواهد کرد. زیرمجموعه‌های هر یک از معیارهای فرعی به عنوان شاخص‌های مدل ارزیابی می‌شوند (سه خدمات تولیدی: غذا، دارو، چوب یا الیاف؛ شش خدمات تنظیمی: ترسیب کربن، کنترل رواناب و سیل، تنظیم ریز‌‌‌‌‌‌اقلیم، گرده‌افشانی، کنترل بیولوژیک، و کیفیت خاک؛ دو خدمات پشتیبانی: حفاظت از تنوع زیستی و چرخه مواد مغذی؛ سه خدمت فرهنگی: ارزش‌های زیبایی‌شناسی، تفریح و گردشگری، آموزشی و پژوهشی). به منظور امتیازدهی به شاخص‌ها، شاخص‌های نیابتی طراحی شد که به عنوان چک لیست ارزیابی سریع (RAC) برای امتیازدهی هر شاخص مورد استفاده قرار گرفت. امتیاز هر شاخص از میانگین حسابی شاخص‌های نیابتی مربوط، و امتیاز هر زیر‌معیار از میانگین هندسی شاخص‌های مرتبط، و امتیاز نهایی معیار اصلی نیز از میانگین هندسی همه زیرمعیارها به‌دست آمد. دامنه امتیازات مدل از 0 تا 4 و در چهار درجه طراحی شد. ابتدا جداول امتیازدهی 43 شاخص نیابتی برای تمامی 158 گونه مورد مطالعه طراحی شد. سپس بازدیدهای میدانی و امتیازدهی شاخص های نیابتی انجام شد. در نهایت، داده‌ها با تجزیه و تحلیل آماری به دست آمد. امتیاز چهارده خدمات اکوسیستمی برای هر 158 گونه مورد مطالعه محاسبه شد، و با مقایسه نمرات مدل ارزیابی خدمات اکوسیستمی (ESEM)، بهترین گونه از نظر چهارده خدمات اکوسیستمی رتبه‌بندی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1]. Ameer Abbas, J. A. (2022). Assessment of land sensitivity to desertification for Al Mussaib project using MEDALUS approach. Caspian Journal of Environmental Sciences, 20(1), 177-196. doi: 10.22124/cjes.2022.5415
[2]. Chen yan, W. (2006). Assessing the services and value of green spaces in urban ecosystem: A case of Guangzhou city. PhD thesis, University of Hongkong.
[3]. Dagmar, S., Viera S., Ladislav, B. (2020). Interactive Experimental garden-a platform for lifelong and research in innovating planting design .Plants in urban areas and landscape, 35–42. doi: 10.15414/PUAL/2020.35-42
 [4]. Ervin, D., Vickerman, S., Ngawhika, S., Beaudoin, F., Hamlin, S., Dietrich, E., Manson, P., & Schoenen, J. (2014). Principles to Guide Assessments of Ecosystem Service Values, first revised edition. Portland, Oregon: Cascadia Ecosystem Services Partnership, Institute for Sustainable Solutions, Portland State University.
[5]. Federal Emergency Management Agency (2020). FEMA Ecosystem Service Value Updates. Report US department of homeland security, June 2022, 195 Pages.
[6]. Jahan Nur, I., Motaleb, H., Tania, H., Tasnia, F., Sazedatur, R., Benazir, I., Mdgholam, J., & Mdforhad, H. (2022). Evaluation of ecosystem services of rooftop gardens in Dhaka, Bangladesh. Current Research in Environmental Sustainability, 4, 100166. doi: 10.1016/j.crsust.2022.100166
[7]. Haridasan, K., Ganesh Babu, N. M., Bhatti, R. D., Unnikrishnan, P. M., Harirammoorthy, G.  (2017). Gardening and landscaping options with medicinal plants. ResearchGate publishers, India.
[8]. Kahveci, H., & Acar, C. (2022). Determination of selection criteria of plants in urban coastal landscapes: An example of the eastern black sea coast, Turkey. Forestist, 72(2), 165-174. doi:  10.5152/forestist.2021.21019
[9]. Millennium Ecosystem Assessment (2005). Ecosystems and Human Well-being: Synthesis, Island Press, Washington, D.C.
[10]. Secretariat of the Convention on Biological Diversity (2004). The Ecosystem Approach, (CBD Guidelines) Montreal: Secretariat of the Convention on Biological Diversity.