آنالیز عددی روابط مورفومتریک پیکان‌های ماسه‌ای و گونه‌های گیاهی عامل (مطالعه موردی: ریگ نجارآباد، شاهرود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران

چکیده

پیکان ماسه‌ای یکی از مهم‌ترین اشکال اراضی تراکمی ریگ نجار آباد در شهرستان شاهرود است. در این پژوهش ارتباط بین خصوصیات مرفولوژیکی و مرفومتریک پیکان‌های ماسه‌ای حاصل از گونه‌های خارشتر و اشنان منطقه مورد مطالعه با استفاده از رگرسیون خطی ساده و چندگانه بررسی است. خصوصیات مرفومتری گیاهی شامل ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش و خصوصیات مرفومتری پیکان ماسه‌ای شامل حجم پیکان ماسه­ای، حداکثر عرض پیکان ماسه­ای و طول پیکان ماسه­ای هستند. نتایج تحلیل همبستگی پیکان‌های ماسه­ای بیانگر عملکرد متفاوت ارتباطات بین مولفه­های پوشش گیاهی و خصوصیات مرفومتری پیکان­های ماسه­ای است. در گونه اشنان ارتباط و همبستگی زیادی 670/0 بین ارتفاع گیاه و طول پیکان ماسه­ای و همچنین قطر تاج پوشش و حداکثر عرض پیکان ماسه­ای 753/0 وجود دارد، در حالی که این همبستگی در گونه خارشتر 504/0 و 680/0 می باشد. نتایج رگرسیون خطی چند گانه نیز بیانگر ارتباط و همبستگی بیشتر مولفه­های مرفومتری پیکان ماسه­ای با ارتفاع گیاه و قطر تاج پوشش در گونه اشنان 879/0، 831/0، 661/0 در مقایسه با گونه خارشتر 769/0، 683/0، 523/0 است. نتایج نشان دهنده این است که گونه خارشتر ساز وکار متکامل تری در به دام انداختن ماسه­ها و تشکیل پیکان ماسه‌ای دارد. نتایج حاصل از این پژوهش در رویکرد مدیریت مناطق بیابانی و همچنین در طرح‌های تثبیت ماسه‌های روان مفید خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


 [1]. Ahmadi, H. (2008). Application Geomorphology, Volume2, Desert-Wind erosion, ‎Tehran ‎university publication (In Farsi).‎
[2].  Al-Awadhi, J.M., & Al-Dousari, A.M., (2013). Morphological Characteristics and ‎Development of Coastal Nabkhas, North-East Kuwait, International Journal of Earth Sci- ‎ences (Geologische Rundschau), 102 (3): 949-958.‎
[3]. Bonham, C.D.,(1989). Measurement for Terrestrial Vegetation. John wiley & Sons, Inc, 23: 65-62.
[4]. Bishop, S. R., Momiji,  H., Carretero-Gonzalez, R. & Warren, A.,(2002). Modeling desert dune fields ‎based on discrete dynamics, Discrete Dynamicsin Nature and Society, 7: 7–17.‎
[5]. Danin, A., (1996). Plants of desert dunes. Springer, 43: 136-177. ‎
[6]. Dougill, A.J., & Thomas, A.D. (2002). Nebkha dunes in the Molopo Basin, south Africa and Botswana formation controls and their validity as indicators of soil degradation, Journal of arid environment,50 : 413-423.
‎[7]. Douseri, A. (1995). Sedimentolongical and Morohological characteristics of some nebkha deposits ‎in the northern coastal plain of Kuwait. Arid Environ, 29: 267-292.‎
[8]. Hesp, P., & Mclachlan, A., (2000). Morphology, dynamics, ecology and fauna of Arc Totheca populifolia andAzania regions nebkha dunes. Journal of arid environments, 44: 155-172.
[9]. Hesp, P., (2002). Foredunes and blowouts: Initiation, geomorphology and dynamics. Geomorphology,‎‎ 48: 245–268.‎
[10]. Hersen, P. (2004). On the crescentic shape of barchan dunes. The European Physical Journal, 37: 507–514.
[11]. Jasem, M. (2014). The Effect of a Single Shrub on Wind Speed and Nabkhas Dune ‎Development: A Case Study in Kuwait. International Journal of Geosciences, 5: 20-26.‎
[12]. Mahmodi, F., (2000). Dynamic Geomorphology, University of Payamenour Press, Tehran (in Farsi).
[13]. Mohammadrezayi, S.H. (2003). Systematical Approach to acosystema analysis, First ‎publish. ‎Tehra (in Farsi).‎
[14]. Musick, H.B., & Gillette, S.M. (1996). Wind-tunnel Modeling of the Influence of Vegetation ‎Structure on Saltation Threshold, Earth Surface Processes and Landforms, 21: 589-‎‎606.‎
[15]. Khalaf, F.I., Miska, R., & Al-Douseri, A ,(1995). Sedimentolongical and Morphological characteristics of some nebkha deposits in the northern coastal plain of Kuwait, Arabia. Journal Arid Environment, 29: 267-292.
[16]. Lin, G. (2002). Dust bowl in the 1930' sand storms in the USA, Global Alarm, Dustand sand storms from the world's dry lands. United Nations, 43-37.
[17]. Nicholas, P., Hamish, A., McGowan, R. & Grant, H. (2006).AUSLEM (Australian Land Erodibility Model): A tool for identifying wind erosionhazard in Australia, Geomorphology, 78, 179-200.
[18]. Poorgsrvani, M., Vali, A., & Movahedi, S., (2009). Grouped an Comparative Nebkas Type Sedliziavloreda, Romarlatorkestenica and Alhaji Mannifera the Basis of the Righteousness of Performance of Plants in the Vegetative forms in Kheirabadi Sirjan, Geography Space, 9 (31), 137-158(In Farsi).
[19]. Ramesht, M.H. (2006). Geomorphology Maps, Tehran. Samt Publication (in Farsi).
[20]. Squires, R. (2002). Dust and sand storms: An early warning of impending disaster, Global Alarm: Dust and sand storms from the world's dry lands, United Nations, 65-75.
[21]. Thomas, D.S.G., Knight, M., & Wiggs, G.F.S. (2005). Remobilization of  southern African desert dune systems by  twenty-first century globalwarming. Nature, 435, 1218–1221.
[22]. Tsoar, H., & Møller, J.T., (1986). The Role of Vegetation in the Formation of Linear Sand ‎Dunes’, in Nickling, W. G. (Ed.), Aeolian Geomorphology, Allen and Unwin, Boston.‎
[23]. Vali, A., & Poorgsrvani, M., (2008). Comparison Analysis Nebka Morphometric Relationships between Components and Morphology of Plant Species Tamarix Mascatensis, Reaumuria Turkestanica, Mannifera Alhagi in Khairabad Sirjan, Geography and Environmental Planning, 20 (35), 119-134 (in Farsi).
[24]. Wasson, R.J., & Hyde, R. (1983). Factors determining desert dune type. Nature, 304, 337–339. ‎
[25]. Werner, B.T. (1995). Aeolian dunes: computer simulation and attractor interpretation. Geology, 23, 1107–1110.‎
[26]. Wiggs, G.F.S., Livingstone, I., Thomas, D.S.G., & Bullard, J. E. (1996). Airflow and Roughness ‎Characteristics over Partially Vegetated Linear Dunes in the Southwest Kalahari Desert, Earth ‎Surface Processes and Landforms, 21: 19-34.‎
[27]. Wiggs, G.F.S., Thomas, D.S.G., Bullard, J.E., & Livingstone, I., (1995). Dune Mobility and ‎Vegetation Cover in the Southwest Kalahari Desert, Earth Surface Processes and Landforms, ‎‎20, 515-530.‎
[28]. Wolfe, S.A., & Nickling, W. G., (1993). The Protective Role of Sparse Vegetation in Wind Erosion, ‎Progress in Physical Geography, 17, 50-68.‎
[29]. Youlin, Y. (2002). Black windstorm in northwest China: A case study of the stormy sanddust storms on May 5th 1993, Global Alarm: Dust and sand storms from the world's dry lands, United Nations.
[30]. Yong Zhong, S.U., Rong, Y., ZhiHui, Z., & Ming, W D. (2012). Distribution and Characteristics ‎of Nitraria sphaerocarpa nebkhas in a Gobi habitat outside an oasis in Hexi Corridor region, ‎China, Sciences in Cold and Arid Regions, 4(4), 0288–0295.‎