شناخت مناطق مناسب عملیات بیابان زدایی، پیش نیاز موفقیت طرح های کنترل فرسایش بادی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 استادیار، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

10.29252/aridbiom.2023.19137.1905

چکیده

فرسایش بادی به عنوان عامل اصلی فرسایش خاک در مناطق خشک و بیابانی با انتقال ذرات میکروسکوپی به داخل جو باعث آلودگی هوا و محیط زیست می ­شود. طوفان ­های حاصل از تندبادهای با سرعت بیش از آستانة فرسایش بادی، ذرات خاک با اندازه ­های مختلف را از بستر خود جدا کرده و به صورت جهش، خزش و یا تعلیق به حرکت درآورده و به نقاط دوردست حمل می­ کند. بروز این پدیده در مناطق برداشت، ایجاد فرسایش خاک و در نقاط دیگر متناسب با قدرت و سرعت باد سبب انباشت، یا ترسیب ذرات می­ گردد. نوع برنامه ­ریزی و شیوه ­های کنترل فرسایش بادی در هر یک از مراحل برداشت، حمل و رسوب با هم متفاوت است و در صورت عدم­ شناخت کافی از عرصه تحت فرسایش بادی نمی‌توان برنامه‌ریزی مناسبی ارائه داد. در این تحقیق، با استفاده از مطالعات میدانی، بررسی تصاویر ماهواره­ای و تفسیر بصری، مناطق فرسایش که شامل حمل و رسوب و برداشت است شناسایی شد. همچنین با انتخاب دو منطقه (دشت سگزی و فساران) در نقاط برداشت و حمل، دوام و ماندگاری مالچ سنگریزه به مدت سه سال بررسی گردید. صرف وقت در پیداکردن بهترین محل در اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی مهم‌ترین مرحله در کاهش هزینه‌های انسانی و مالی و کنترل گرد و غبار است. برآورد میزان بادبردگی و نقاط برداشت با اندازه ­گیری شاخص‌های چوبی انجام گرفت. نتایج به دست آمده از داده‌های جمع‌آوری شده شاخص‌های چوبی در دشت سگزی بیانگر متوسط 1/9 کیلوگرم بر مترمربع سالانه بادکندگی از سطح خاک و در دشت فساران بیانگر متوسط سالانه 1/2 کیلوگرم بر مترمربع بادکندگی از سطح خاک می‌باشد که نشان می‌دهد محل اجرای پروژه در دشت سگزی، در منطقه برداشت واقع شده است و میزان بادبردگی بیش‌تر است. محل اجرای پروژه در دشت فساران که منطقه حمل و رسوب می‌باشد با میزان بادبردگی کم‌تری مواجهه است. همچنین با مطالعات خاکشناسی علت شکست پروژه‌های تاغ کاری در بعضی نقاط دشت سگزی را می‌توان فهمید که نشان‌دهنده عدم ­انتخاب درست محل اجرای طرح‌های بیولوژیک می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Ahmadi, H. (1998). Applied geomorphology, wind erosion. Tehran University Press, Iran, 570 p. (in Farsi)
[2]. Ekhtesasi, M.R., Ahmadi, H., Khalili, A., Saremi naeini, M.A., Rajabi, M. (2006). An Application of Wind Rose, Storm Rose, and Sand Rose in the Analysis of Wind Erosion and Determining the Direction of Moving Sands (Case Study Area: Yazd - Ardakan Basin. Iranian journal of natural resources, 59(3), 533-541. (in Farsi)
[3]. Hajehforosh Nia, S., Borhani, M., Zenouzi, L., Jaberalansar, Z. & Heydari, F. (2021). Evaluating the effectiveness of some methods and technologies for dealing with dust and quicksand (wind erosion) in the desert areas of Iran (Segzai plains of Isfahan), Ministry of Jihad and Agriculture, Research, Education and Promotion Organization, Research Institute of Forests and Pastures of the country, approved number 0-09-09961039-119. (in Farsi)
[4]. Hajehforosh Nia, S., Khosroshahi, M. & Borhani, M. (2021). Evaluation of the efficiency of rock mulching method against wind erosion (Case study: Segzi plain and Fasaran plain of Isfahan). The Journal of Geographical Research on Desert Areas, 9(2), 113-135. (in Farsi)
[5]. Hashemi Nasab, S. N., Hodaei, S., Jafari, R. & Kalhor, A. (2012). Prioritization of wind erosion harvesting, transport and deposition areas, the 3th National conference on wind erosion and dust storms, Yazd University, 8 pp. (in Farsi)
[6]. Islami, H. Dehghan-Banadaki, S. Zare Ernani, Z. (2012). A review on the effect of petroleum mulches on the stabilization of quicksands. The third national conference on wind erosion and dust storms. January 25-26, Yazd University. (in Farsi)
[7]. Jafari, S., Bayat, R., Charkhabi, A.H., Jalali, N. & Iranmanesh, F. (2016).
Application of satellite image and wind analysis for identification of khuzestan sand dunes sources. Journal of Watershed engineering and management, 7(4), 402-414. (in Farsi)
[8]. Kondrlová, E., Igaz, D., & Horák, J. (2013). Principles of soil particle size analysis by indirect optical method: Advantages and disadvantages of laser diffraction analysis. Mater. Methods Technol., 7(1), 492–501.
[9]. Lackóová, L., Urban, T., & Kondrlová, E. (2015). Soil deflation analyses from wind erosion events. Acta Scientiarum Polonorum Formatio Circumiectus, 14 (3), 75–83.
[10]. Nasrollahi, M., Sabbaghzadeh, S. & Khosravi, H. (2014). A review of remote sensing techniques used in identifying areas sensitive to wind erosion and dust storms, the 2nd National desert conference with the approach of managing dry and desert areas, 10 November, Semnan University, 5 pp. (in Farsi)