1
محقق بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد
2
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
3
کارشناس بخش مرتع موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
چکیده
سطح وسیعی از مراتع ایران دارای پوشش درمنه است که تعیین میزان بهره‌برداری از پوشش درمنه‌زار در مدیریت صحیح مراتع ضروری است. این پژوهش جزو نخستین تلاش‌هایی است که برای تعیین میزان آسیبپذیری یا مقاومت گونه‌های کلیدی در برابر چرای دام در منطقه خشکه‌رود ساوه انجام شده‌است. به منظور مطالعه اثر شدتهای مختلف برداشت بر تولید علوفه گونه درمنه دشتی (Artemisia sieberi) در مراتع استپی استان مرکزی، پیش از آغاز فصل رویش اقدام به محصور کردن قطعهای یک هکتاری مرتع در خشکه‌رود ساوه شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار شدت برداشت 25، 50 و 75% و شاهد (بدون برداشت) بودند. در هر تیمار 10 پایه از گونه به عنوان تکرار انتخاب و بر روی هر یک، متغیرهای وابسته مورد ارزیابی قرار گرفت. به مدت سه سال و هر ساله اقدام به اندازه‌گیری ارتفاع و تولید پایهها و برآورد چشمی ویژگی‌‌های بنیه و شادابی، مرگ و میر شد. نتایج حاصل در قالب طرح اسپلیت پلات در زمان، در سه سال (1387 تا 1389) با استفاده از نرم افزار SASمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تولید علوفه گونه A.sieberi نشان داد که اثر سال، شدتهای مختلف برداشت و اثر متقابل آنها از لحاظ آماری در سطح 1% معنیدار است. کمترین میزان تولید در سال 1389 در شدت برداشت 75% و بیشترین میزان آن در سال 1388 در تیمار شاهد رخ داده است. میانگین تولید، ارتفاع و شادابی از سال 1387 تا سال 1389 روند نزولی داشته است و در شدت برداشت‌های 50 و 75%، در حدود 20% مرگ و میر مشاهده شد. نتایج مربوط به آخرین سال (1389) که شدت برداشتها به خوبی در این سال نمایان می‌شود، نشان داد که بین شاهد و تیمار 25%، اختلاف معنی‌داری وجود ندارد و دو تیمار دیگر نیز در یک گروه قرار دارند. با توجه به تغییرات مدیریتی و محیطی مؤثر بر این گونه مرتعی، می‌توان بیان نمود که چرای دام تا 30%، اثر منفی بر عملکرد و بقای گونه A.sieberi در این منطقه ندارد.
)