دانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Evaluation of the agricultural development and groundwater use on desertification in Tashk region, Fars provinceبررسی اثرات توسعه کشاورزی و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در بیابان زایی منطقه طشک (استان فارس)1824FAغلامرضازهتابیانمطهرهاسفندیاریJournal Article20130601Arid and semi-arid climates cover a large part of Iran. In this areas, agricultural activities depend on irrigation and groundwater. Extra use of groundwater resources and incorrect irrigation methods has caused salinization and water table draw down and depletion of groundwater resources. The objective of this research is assessment of desertification using water and soil degradation indices due to agriculture activities in Tashk region of Fars province. After sampling and evaluation of indices, randomized statistical classification applied and then geometrical averages of points using Arc GIS software are calculated. Finally with combination of different data layers, the final map of desertification intensity of the study area is prepared. Results show that numerical value of current desertification status based on the twp indicesis 2.61 that can be grouped in to high intensity of desertification category. Between two indices, water index with an average weight of 2.9 has more effects on desertification than agricultural development with an average weight of 2.4 in this area.بخش وسیعی از کشور ایران را نواحی اقلیمی خشک و نیمهخشک در بر میگیرد. در این مناطق به دلیل کمبود بارندگی، کشاورزی متکی به آبهای زیرزمینی و آبیاری است. بهرهبرداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و روشهای نادرست آبیاری میتواند پیامدهای منفی از جمله افت سفرههای زیر زمینی و تخریب کیفی منابع آب و شوریزایی را به دنبال داشته باشد. هدف اصلی این تحقیق تعیین شدت بیابانزایی ناشی از تخریب منابع آب و کشاورزی، در اراضی منطقه طشک در استان فارس میباشد. در نمونهبرداری معیارها و شاخصهای مورد بررسی به روش آماری طبقهبندی تصادفی، در رخسارههای تحت امر کشاورزی استفاده شد. روش امتیازدهی و ارزیابی شاخصهای بیابانزایی در تحقیق حاضر مدل ایرانی IMDPA میباشد، سپس با محاسبه میانگین هندسی امتیازها در محیط نرمافزاریArc GIS نقشههای وضعیت فعلی بیابانزایی مربوط به هر شاخص و معیار تهیه شد. در پایان با تلفیق لایهها و نقشهها، نقشه نهایی شدت بیابانزایی و کلاس مربوطه تعیین گردید. نتایج نشان داد که ارزش عددی وضعیت فعلی بیابانزایی برای کل منطقه بر اساس دو معیار مورد بررسی در حدود 61/2 میباشد که بر اساس جدول طبقهبندی شدت بیابانزایی، شدید برآورد گردید. از میان دو معیارمورد بررسی، معیار آب با متوسط وزنی 92/2 تأثیر بیشتری نسبت به توسعه کشاورزی با میانگین وزنی 4/2 در بیابانزایی منطقه دارد.https://aridbiom.yazd.ac.ir/article_24_ae0c5ade12160990b62a725b5259df66.pdfدانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Investigating the role of physiographical factors on temperature-related parameters affecting evapotranspiration (Case study: Yazd province)بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی بر روی پارامترهای دمایی مؤثر بر تبخیر و تعرق(مطالعه موردی: استان یزد)91925FAسمانهپورمحمدیحسینملکی نژادمحمدحسنرحیمیانJournal Article20130601Evaporation is an important climatic phenomenon because of its effects on drought and climate change at regional scale. The principle weather parameters affecting evaporation are temperature, humidity, wind speed, sunshine and etc. Also physiographical factors like altitude and latitude would affect evaporation, as well. Main objective of the study is to evaluate the effect of physiographical factors on weather parameters affecting reference Evapotranspiration (ET). For this purpose, long-term climatic data of 10 meteorological stations at Yazd province were collected. Using multiple regression analysis, effects of altitude and latitude on climatic parameters at the selected stations were analyzed. Then, maps of these parameters were produced using corresponding altitude and latitude position of each pixel over the study area. Using Hargreaves-Samani equation and maps of weather parameters, map of monthly ET for the study area were generated using GIS-based capabilities of ILWIS software. Also spatial and temporal changes of ET were analyzed. Finally, effects of altitude and latitude, on climate related parameters of ET as two main physiographical factors were analyzed.تبخیر یکی از پدیدههای مهم اقلیمی به ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک محسوب میشود. برآورد میزان تبخیر از دیدگاه مدیریت منابع آب به لحاظ تأثیر آن بر بیلان آبی حوزهها، خشکی یا مرطوب شدن هوا، خشکسالی و حتی بر روی تغییر اقلیم یک منطقه دارای اهمیت زیادی است. این پدیده نیز متأثر از بسیاری پارامترهای اقلیمیاز جمله دما، رطوبت، سرعت باد، ساعات آفتابی و عوامل دیگر میباشد. هدف از انجام این تحقیق بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی بر روی دما به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر تبخیر و تعرق میباشد. کمبود دادههای اندازهگیری شده اقلیمی در مناطق خشک و نیمهخشک کشور ایجاب میکند که مطالعات منطقهای برای برآورد میزان تبخیرو تعرق با حداقل داده مورد توجه قرار گیرد. به این منظور با جمعآوری دادههای بیشینه، کمینه و میانگین دما در استان یزد و بررسی رابطه این پارامترها با دو مشخصه فیزیوگرافی منطقه شامل عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا سعی شد به طور غیر مستقیم رابطه تبخیر و تعرق با این دو پارامتر محاسبه شود. در این تحقیق از 10 ایستگاه هواشناسی دارای آمار دراز مدت قابل قبول که در سطح استان دارای پراکنش خوبی بودند، استفاده شد. ابتدا با تجزیه و تحلیل دادهها به کمک رگرسیون چندگانه رابطه بین پارامترهای دمایی با ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی تعیین و سپس با استفاده از قابلیتهای سامانه اطلاعات جغرافیایی، نقشههای هر یک از این پارامترها برای کل منطقه مطالعاتی تهیه شد. با تهیه نقشههای مربوط به پارامترهای مؤثر در تبخیر و تعرق مرجع، نقشههای هم تبخیر منطقه مطالعاتی با اعمال معادله هارگریوز - سامانی در ماههای مختلف سال ترسیم و به کمک هیستوگرامهای حاصله از آنها اقدام به تحلیل مکانی و تغییرات زمانی تبخیر و تعرق در سطح استان شد. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که عوامل فیزیوگرافی حاکم بر منطقه مورد مطالعه، نقش مؤثری بر روی تبخیر و تعرق (با ضریب تعیین 69/0 تا 94/0 در ماههای مختلف سال) دارند.https://aridbiom.yazd.ac.ir/article_25_7d20169a68bf9dc0a2fd1f878ec3723a.pdfدانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Effects of salt stress on germination, growth and ion contents of Cumin (Nigella sativa L.)اثر تنش شوری بر جوانه زنی، رشد رویشی و مقادیر یونی سیاه دانه (Nigella Sativa L.)203026FAاصغررحیمیمحدثهشمس الدین سعیدفریدااعتمادیJournal Article20130601The general responses of black cumin (<em>Nigella sativa</em>) in germination and growth stages to salt stress have been investigated in two-separated experiment. Laboratory experiment was conducted in Random Completely Design (RCD) with four replications. Laboratory experiment was investigated response of black cumin to different salinity levels during germination. Germinating seeds treated with aqueous solutions of 4, 8, 12 and 16 ds.m<sup>-1</sup> NaCl with distilled water as control. In greenhouse experiment, treatments completely randomized in factorial experiments with three replications. The treatments were two kinds of salinity stress supply (water base and soil base salinity) and five levels of salinity including 4, 8, 12 and 16 ds.m<sup>-1</sup> NaCl with distilled water as control. Results show that germination percentage, germination rate, root and shoot length, root and shoot weight, total dry weight, chlorophyll content and K<sup>+</sup> and Na<sup>+ </sup>concentration were significantly affected by salinity stress. Except K<sup>+</sup> and Na<sup>+ </sup>concentration in germination experiment, all of mentioned traits were significantly decreased with increasing salinity. The highest salt concentrations caused a decrease in all traits compared with control except Na<sup>+</sup> concentration in all treatment. The rate of germination was decreased with increasing salt concentration and all treatments of NaCl were inhibitory to root and shoot elongation of seedlings in compare to the distilled water controls. In greenhouse experiment, salinity by water was more destroyer than soil salinity. It seems that black cumin can be tolerated salinity up to 12 ds.m<sup>-1</sup>, probably because of K<sup>+</sup> accumulation in shoot at germination stage, while in growth stage cannot tolerate salinity over four ds.m<sup>-1</sup>. It seems that black cumin is relatively more tolerant in germination stage to salinity compared to growth stage. It is therefore important to consider salinity response of black cumin at different stages of its growth when selecting for crop tolerance.به منظور ارزیابی واکنش اجزای جوانهزنی و رشد رویشی سیاهدانه به تنش شوری دو آزمایش جداگانه انجام گردید. آزمایش جوانهزنی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار سطح شوری 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس بر متر نمک کلرید سدیم و آب مقطر به عنوان شاهد انجام شد. در آزمایش گلدانی دو فاکتور روش اعمال شوری در دو سطح (شامل شوری آب و شوری خاک) و غلظت نمک در پنج سطح (شامل 0، 4، 8، 12 و 16 دسیزیمنس بر متر) و در چهار تکرار به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی بررسی گردید. نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که سطوح مختلف شوری اثر معنیداری را بر درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، طول ریشهچه، طول ساقهچه، وزن خشک ریشهچه، وزن خشک ساقهچه، طول ساقه، تعداد برگ، وزن خشک، کلروفیل، غلظت یونهای سدیم، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم دارد. با افزایش شوری تمام صفات مذکور (به استثنای غلظت سدیم و پتاسیم) در آزمایش جوانه زنی کاهش یافتند به گونهای که بالاترین مقدار هر یک از صفات مربوط به تیمار شاهد و کمترین آن متعلق به تیمار 16 دسیزیمنس بر متر بود و تنها غلظت یون سدیم با اضافه شدن شوری افزایش یافت. همچنین در آزمایش جوانهزنی، یون پتاسیم تا شوری 8 دسیزیمنس بر متر افزایش و سپس کاهش یافت. در آزمایش دوم، در همه صفات اندازهگیری شده اثر مخرب آب شور بیشتر از خاک شور بود. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر میرسد گیاه سیاهدانه در مرحله جوانهزنی تا شوری 12 دسی زیمنس را تحمل مینماید که علت احتمالی آن وجود مکانیسم تجمع یونهای پتاسیم در اندام گیاهی میباشد، اما در مرحله رشد رویشی این آستانه به 4 دسیزیمنس بر متر شوری میرسد که بیانگر لزوم بررسی پاسخ گیاهان به شوری در هر دو مرحله جوانهزنی و رشد رویشی هنگام اصلاح گیاهان برای مقاومت به شوری میباشدhttps://aridbiom.yazd.ac.ir/article_26_47239960abfb3e281f40a656fc5e270b.pdfدانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Determination of diet selection of livestock with direct observation technique, bite-count and time recording in arid rangelands(Case study: Nodoshan rangelands of Yazd province)تعیین رژیم غذایی دام با دو روش مشاهده ای شمارش لقمه و ثبت زمان مصرف در مراتع مناطق خشک (مطالعه موردی: مراتع ندوشن استان یزد)314027FAآناهیتارشتیانمنصورمصداقیJournal Article20130601Arid and semi-arid rangelands cover a large part of Iran. Identifying of diet selection by livestock is very important for grazing management of arid rangelands. To determine diet of sheep and goats in the arid rangelands of Yazd, direct observation technique (bite-count and time recording) were employed in a mixed herd of local herders. A least 6 animals (sheep and goat) were marked and chased from distance of 50 to 80 cm for the period of 15 minutes. The number of bits taken and time spent for the important range spent forms (grasses, forbs, and shrubs) were recorded for early, mid-, and late grazing periods. Factorial experiment of randomized complete design was used to compare different growth forms for each kind of animal in the three grazing periods using the counted bits and time recording. Diet variation were similar for sheep and goat (p<0.05). In general, the highest percent of bite-count and time recorded were related to brushes and there wan no any changes in diet selection during the grazing periods. Brush’s preference index was more than one but this index for grasses and forbs were less than one. These results show that the brushes have higher palatability. Similarity Index of diet selection by sheep and goat were more than 76%. Therefore, diet selection by sheep and goat are similar in this rangelands. Also, variation of counted bits and time recording were similar and Similarity Index by bite-count and time recording were more than 75%. However bite-count method is estimated by a limited tools and resources, therefore, it has preference to time recording methods. بخش وسیعی از مراتع ایران در مناطق خشک و استپی واقع شده است و دامداری و پرورش دام در این مناطق رایج میباشد. بنابراین بررسی و شناخت رژیم غذایی دام در مناطق خشک امری ضروری است. به منظور تعیینرژیم غذایی گوسفند و بز در مراتع خشک یزد از روشمشاهدة مستقیم شمارش تعداد لقمه و ثبت زمان مصرف علوفه استفاده شد. به این صورت که حداقل 6 رأس از هر نوع دام (گوسفند و بز) از فاصله 50 تا 80 سانتیمتری از هر دام در یک گله محلی در سه دورة از یک فصل چرا (ابتدای فصل چرا- اواسط فصل چرا- انتهای فصل چرا) در مرتع ییلاقی، علامتگذاری شده و در یک دورة زمانی 15دقیقهای تحت تعقیب قرار گرفتند. تعداد لقمههای خورده شده توسط دام و زمان صرف شده بر روی هر گیاه به تفکیک فرمهای رویشی مختلف (گندمیان، پهنبرگان علفی، و بوتهها) ثبت گردید. برای مقایسة ترکیب رژیم غذایی دام بر حسب فرم رویشی گیاهان، برای هر نوع دام در هردورة چرایی از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی استفاده شد. درطول دورة چرا بالاترین درصد تعداد لقمه گرفته شده و درصد زمان مصرف علوفه برای هر دو نوع دام به بوتهها اختصاص یافت و تغییر در رژیم غذایی دامها در طول دورة چرا وجود نداشت. بوتهایها برای بز و گوسفند در کل دورة چرا دارای شاخص رجحانی بالاتر از یک بودند که نشاندهندة بالا بودن میزان خوشخوراکی آنها است. فرم رویشی گندمیان و پهنبرگان دارای شاخص رجحانی پایین و کمتر از یک بودند. تشابه بین رژیم غذایی دو نوع دام بالاتر از 76 درصد میباشد بنابراین رژیم غذایی گوسفند و بز در این مرتع براساس فرم رویشی گیاهان یکسان است. همچنین بین دو روش ثبت زمان مصرف و شمارش لقمه اختلاف معنیداری وجود نداشت (05/0 p<) و در طول دورة چرا بیش از 75 درصد تشابه داشتند اما چون روش شمارش تعداد لقمه با حداقل وسایل و امکانات قابل اندازهگیری است لذا بر روش ثبت زمانی ارجحیت دارد.https://aridbiom.yazd.ac.ir/article_27_57b9e8ae48847c07d6f8173102345678.pdfدانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Investigation on relationship between plant diversity and environmental factors in Eshtehard rangelandsبررسی تنوع گونهای و رابطة آن با عوامل محیطی در مراتع اشتهارد414928FAمحمدعلیزارع چاهوکیراحلهنودهیعلیطویلیJournal Article20130601The first step in suitable management of rangelands is to find the factors affecting distribution and diversity of plants. The current research was carried out to find environmental factors affecting plant species diversity in Eshtehard rangelands. Within each sampling unit, two parallel transects and one vertical transect with 750 m length, each containing 15 quadrates (according to vegetation variations) were established. In each vegetation type, quadrate size was determined using the minimal area method. Soil samples were taken from 0-20 cm and 20-80 cm in starting and ending points of each transect. Measured soil properties include gravel, texture, organic matter, lime, pH and electrical conductivity. To determine the most environmental effective factors on plant diversity, Principle Component Analysis (PCA) method was applied. The results indicated that texture, lime, EC, and gravel percentage play the main role in plant species diversity.برای مدیریت اکوسیستمهای مرتعی اولین قدم، تعیین عوامل مؤثر بر پراکنش گونهها و تنوع گونهای است. در این تحقیق، رابطه بین تنوع گونهای مراتع اشتهارد با عوامل محیطی (خاک و پستی و بلندی) بررسی شده است. در هر واحد (تیپ گیاهی)، نمونهبرداری به روش تصادفی-سیستماتیک در طول 3 ترانسکت خطی 750 متری انجام شد. در طول هر ترانسکت 15 پلات با ابعادی که به روش حداقل سطح تعیین شد، به فاصله 50 متر قرار داده شد. در هر پلات تعداد پایهها و درصد تاج پوشش گونههای گیاهی ثبت شد. همچنین در ابتدا و انتهای هر ترانسکت پروفیل حفر و از عمقهای 20-0 و 80-20 سانتیمتر نمونة خاک برداشت شد. بعد از جمعآوری اطلاعات، شاخصهای تنوع، یکنواختی و غنای گونهای تعیین شدند. برای تعیین مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تغییرات تنوع گونهای از تجزیه مؤلفههای اصلی استفاده شد. نتایج نشان داد شاخصهای تنوع گونهای سیمپسون، شانون وینر و شاخصهای یکنواختی کامارگو، سیمپسون، نی اصلاح شده، شانون و سیمپسون در تیپ <em>Artemisia sieberi-Salsola rigida</em> بیشترین مقدار و در تیپ <em>Petropyrum oliveri</em> کمترین مقدار را نسبت به تیپهای دیگر دارند. شاخص یکنواختی اسمیت و ویلسون در تیپ <em>Halocnemum strobilaceum</em> بیشتر از سایر تیپهاست. شاخصهای غنای گونهای مارگالف و منهینیک در تیپ <em>Artemisia sieberi</em><em>-</em><em>Stipa barbata</em> بیشترین مقدار و در تیپ <em>P</em><em>. </em><em>oliveri</em> کمترین مقدار غنا را به خود اختصاص دادند. همچنین مشخص شد که سنگریزه، بافت، آهک و هدایت الکتریکی خاک از بین عوامل مورد بررسی بیشترین تأثیر را بر تغییرات تنوع گونهای دارند.https://aridbiom.yazd.ac.ir/article_28_06173f713aa2b1e2ca6ff6a9e1ba8218.pdfدانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Comparison of human thermal comfort amount in arid and humid climates (Case study: Yazd and Sari cities)مقایسه میزان آسایش حرارتی انسانی در شرایط آب و هوایی خشک و مرطوب(مطالعه موردی شهر یزد و ساری)506129FAمحمد حسنصادقی روشJournal Article20130601Assessment of climatic condition in accordance with human comfort is the basic of architecture, urbanization and tourism. Therefore, estimating and comparison of comfort zones (bounds) is important and essential in various climates. In this research linked effects of temperature and humidity on human comfort condition in two different climates of Iran (Central parts and humid costal of Caspian Sea) was estimated using Apparent Temperature Index (ATI). Yazd and Sari cities were selected as typical samples for arid and humid climates, respectively. Thermal comfort conditions for 10 years statistical period of 2000 to 2009 were estimated monthly, based on the mean temperature, mean highest temperature, mean relative humidity and mean lowest relative humidity. Results show that occurrence risk of heatstroke, sunstroke and human discomfort is higher in Sari than Yazd.ارزیابی شرایط اقلیمی در ارتباط با آسایش و احساس راحتی انسان، پایه و اساس فعالیتهای معماری، شهرسازی و جهانگردی می باشد. از این رو برآورد و مقایسه محدودههای آسایش در اقلیمهای مختلف ضروری به نظر میرسد. بنابراین در این مقاله با استفاده از شاخص دمای ظاهری (Apparent Temperature) اقدام به برآورد اثر توأم دما و رطوبت در شرایط آسایشی انسان در دو منطقه خشک ایران مرکزی و مرطوب سواحل دریای خزر شد. در این رابطه دو شهر یزد و ساری به ترتیب به عنوان نمونههای بارز اقلیمهای خشک و مرطوب در نظر گرفته شد. شرایط آسایش حرارتی در طی دوره آماری ده ساله (2009-2000) بر مبنای میانگین دما، میانگین دمای حداکثر مطلق، میانگین رطوبت نسبی و میانگین حداقل رطوبت نسبی به تفکیک ماه برآورد شد. بر اساس نتایج حاصله در ماههای گرم سال (از اردیبهشت تا شهریور)، در شرایطی که دمای هوا به مرز 35 درجه سانتیگراد نزدیک شود خطر وقوع گرما زدگی،آفتاب زدگی و احساس ناراحتی برای انسان در شهر ساری به طور بالقوه بیشتر از یزد میباشد.https://aridbiom.yazd.ac.ir/article_29_5032bc8ab0dacea1be6e716bf89b158c.pdfدانشگاه یزدخشکبوم2008-790X1220101222Investigation of the most important factors affecting grazing management plans in drylands (Case study: Winter rangelands of Semnan province)بررسی عمدهترین عوامل تأثیرگذار بر مدیریت چرا در مراتع مناطق خشک (مطالعه موردی: مراتع قشلاقی استان سمنان)627030FAعلی اکبرکریمیانحسینبارانیJournal Article20130601In this study, factors affecting grazing management system in winter rangelands of Semnan province were investigated. All of livestock manager in Semnan were selected as population samples in this research. Based on stratified random sampling method and Cochran formula, sample size of 30 of ranches were estimated. Data were collected through a survey using questioned and field measurement. Results show that there are different factors affecting grazing management system. The most important factors are ownership problems, forage and water quantity and quality, herd station site in rangeland and herd number in winter season.تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر در مدیریت چرا در مراتع قشلاقی به شیوه<sup>ء</sup> پیمایشی در سال 1387 در استان سمنان به اجرا در آمد. تمام بهرهبرداران از مراتع قشلاقی در استان سمنان، جمعیت مورد بررسی در این پژوهش را تشکیل میدهند. تعداد نمونه با استفاده از روش نمونهگیری طبقهبندی شده با تخصیص نسبتی و به کارگیری فرمول کوکران 30 مرتع بدست آمد. دادهها با کمک پرسشنامه و بازدیدهای میدانی جمعآوری و با استفاده از روش فیشنویسی و طبقهبندی فیشها مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد که در مراتع قشلاقی استان سمنان، عوامل زیادی بر مدیریت چرا تأثیرگذار است که از جمله مهمترین آنها میتوان به مسئله مالکیت، کمیت و کیفیت علوفه و آب شرب در مرتع، محل آغل در مرتع و تعداد لنگهها یا گلهها در هر یک از دورههای زمانی استقرار دام در قشلاق اشاره کرد.https://aridbiom.yazd.ac.ir/article_30_a67d5606e93b3454bce31ea34a6fadd1.pdf